Phần II
PHÁP TỨ ĐẾ
LỜI MỞ
Pháp Tứ Đế là pháp căn bản, nền tảng trong đạo Phật. Đây phải được xem là một nguyên tắc học đạo và hành đạo.
Đạo Phật là một đạo bằng phương pháp mà diệt khổ. Thì đây là một phương pháp cụ thể.
Thế nên muốn bằng một pháp diệt khổ nào cũng phải dựa vào nguyên tắc bốn bước này, không thể ngoài được. Ngoài sẽ không thành.
Tứ Đế, đây là phương pháp bốn bước không thể thiếu được ở bất cứ người tu nào tu đúng chánh pháp. Ví Tứ Đế là chánh pháp.
Tứ Đế là con đường mà đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã đi, đã chứng nghiệm. Do đây mà ngài thành Phật, thành vị thầy trời người, thành vị cha lành của chúng sanh.
THAY LỜI TỰA
- Pháp Phật đơn sơ giá trị cao,
Thậm thâm mầu nhiệm biết chừng nào.
Bao nhiêu tinh túy trong một chữ,
"Xả" bỏ hết điều chấp thuở nao.
Đức Phật hay! Đức Phật hay sao!
Dám "xả" bao điều thiên hạ đeo.
Từ thân, tâm, cảnh, ngài xả hết,
Không nhân, không ngã, trí huệ cao.
NGHĨA BỐN ĐẾ CỦA PHÁP TỨ ĐẾ
THEO KINH HOA NGHIÊM
(Trích kinh Hoa Nghiêm, tập 2, VII)
Phẩm Tứ Thánh Đế Thứ Tám.
1.
KHỔ ĐẾ:
Lúc bấy giờ, Văn Thù Sư Lợi đại Bồ Tát bảo chư Bồ Tát rằng:
- Chư Phật tử!
Khổ Thánh Đế trong cõi Ta bà này hoặc gọi là tội, là bức ngặt, là biến di, là phan duyên, là nhóm, là đâm, là căn tựa, là hư dối, là chỗ nhọt ghẻ, là kẻ ngu si.
Chư Phật tử! Về Khổ Thánh Đế, trong thế giới Mật Huấn gọi là
doanh cầu căn, là bất xuất ly, là hệ phược bổn, là làm điều không nên làm, là khắp tranh đấu, là phân tích đều vô lực, là chỗ để dựa, là cực khổ, là tháo động, là hình trạng vật.
Chư Phật tử! Về Khổ Thánh Đế ở thế giới Tối Thắng hoặc gọi là
khủng bố, là phần đoạn, là khả yểm ố, là phải thừa sự, là biến dị, là chiếu dẫn oan, là hay khi đoạt, là có cộng sự, là vong phân biệt, là có thế lực.
Chư Phật tử! Ở thế giới Ly Cấu, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là hối hận, là
tự đãi, là triển chuyển, là trụ thành, là nhất vị, là phi pháp, là cư trạch, là vọng trước, là thấy hư vọng, là không có số.
Chư Phật tử! Ở Phong Dật thế giới, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
chỗ ái nhiễm, là gốc hiểm hại, là phần biển hữu lậu, là chứa nhóm lên, là gốc sai biệt, là tăng trưởng, là sanh diệt, là chướng ngại, là cây dao gươm, là số làm thành.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiếp Thủ, về Khổ Thánh Đế hoặc gọi là
hay cướp giật, là bạn chẳng lành, là nhiều khủng bố, là những hí luận, là địa ngục tánh, là những thật nghĩa, là gánh tham dục, là gốc sâu nặng, là tùy tâm chuyển, là căn bổn trống rỗng.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiêu Ích, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
trọng đảm, là chẳng bền, là như giặc, là lão tử, là ái sở thành, là lưu chuyển, là mệt nhọc, là tướng trạng ác, là sanh trưởng, là dao bén.
Chư Phật tử! Ở thế giới Tiển Thiểu, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
hiển lạc dục, là chỗ hệ phược, là tà hành, là tùy thọ, là vô tâm sĩ, là tham dục căn, là hằng hà lưu, là thường phá hoại, là tánh khói lửa, là nhiều ưu não.
Chư Phật tử! Ở thế giới Hoan Hỷ, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
lưu chuyển, là xuất sanh, là thất lợi, là nhiễm trước, là trọng đảm, là sai biệt, là nòi hiểm, là tập hội, là ác xá trạch, là khổ não tánh.
Chư Phật tử! Ở Quan Thược thế giới, về Khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
bại hoại tướng, là như phôi khí, là ngã sở thành, là chư thú nhân, là sát lưu chuyển, là chúng ác môn, là tánh khổ, là khả khí xả, là vô vị, là lại khứ.
Chư Phật tử! Ở Chấn Âm thế giới, về khổ Thánh Đế, hoặc gọi là
dấu lỗi, là thế gian, là sở y, là ngạo mạn, là tánh nhiễm trước, là dòng chảy mau, là chẳng được vui được, là che dấu, là mau diệt, là khó điều.
2.
TẬP ĐẾ:
Chư Phật tử! Khổ Tập Thánh Đế, cõi Ta Bà này, hoặc gọi là
trói buộc, là diệt hoại, là ái trước, là vọng niệm, là xu nhập, là quyết định, là lưỡi, là hý luận, là tùy hành, là gốc điên đảo.
Chư Phật tử! Khổ Tập Thánh Đế, trong thế giới Mật Huấn, hoặc gọi là
thuận sanh tử, là nhiễm trước, là đốt cháy, là lưu chuyển, là gốc bại hoại, là mối hữu lậu, là ác hạnh, là ái trước, là nguồn bịnh, là phân số.
Chư Phật tử! Về Khổ Tập Thánh Đế ở thế giới Tối Thắng hoặc gọi là
bại hoại, là si căn, là đại oan, là dao bén, là dứt mùi vị, là cừu thù, là chẳng phải vật của mình, là ác đạo dẫn, là thêm đen tối, là hư lợi lành.
Chư Phật tử! Ở thế giới Ly Cấu, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
vật không thật, là chỉ có lời nói, là chẳng trong trắng, là sanh địa, là chấp thủ, là bỉ tiện, là tăng trưởng, là gánh nặng, là hay sanh, là thô rắn.
Chư Phật tử! Ở Phong Dật thế giới, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
đáng ghét, là danh tự, là vô tận, là phân số, là chẳng đáng ưa, là hay chụp cắn, là vật thô bỉ, là ái trước, là khí cụ, là dao động.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiếp Thủ, về Khổ Tập Thánh Đế hoặc gọi là
tham trước, là ác thành biện, là quá ác, là tất tật, là hay chấp thủ, là tưởng, là có quả, là vô khả thuyết, là vô khả thủ, là lưu chuyển.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiêu Ích, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
bại hoại, là hỗn trược, là thối thất, là vô lực, là tán thất, là oai vị, là bất hòa hợp, là sở tác, là thủ, là ý dục.
Chư Phật tử! Ở thế giới Tiển Thiểu, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
quảng địa, là năng xu, là viễn huệ, là lưu nạn, là khủng bố, là phóng dật, là nhiếp thủ, là trước xá, là trạch chủ, là liên phược.
Chư Phật tử! Ở thế giới Hoan Hỷ, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
địa, là phương tiện, là phi thời, là phi thật pháp, là vô đế, là nhiếp thủ, là ly giới, là phiền não pháp, là hiếp liệt kiến, là cấu tụ.
Chư Phật tử! Ở Quan Thược thế giới, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
hành, là phẩn độc, là hòa hiệp, là thọ chi, là ngã tâm, là tạp độc, là hư xưng, là oai vị, là nhiệt não, là kinh hãi.
Chư Phật tử! Ở Chấn Âm thế giới, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
cần chế phục, là tâm xu, là năng phước, là tùy niệm khởi, là đến hân biên, là công hòa hiệp, là phân biệt, là môn, là phiêu động, là ẩn che.
3.
DIỆT ĐẾ:
Chư Phật tử! Khổ Diệt Thánh Đế, cõi Ta Bà này, hoặc gọi là
vô tránh, là ly trần, là tịch mịch, là vô tướng, là vô một, là thế chơn thật, là trụ tự tánh.
Chư Phật tử! Khổ Diệt Thánh Đế, trong thế giới Mật Huấn, hoặc gọi là
đệ nhất nghĩa, là xuất ly, là tán thán, là an ổn, là thiện xu nhập, là điều phục, là nhất phần, là vô tội, là ly tham, là quyết định.
Chư Phật tử! Về Khổ Diệt Thánh Đế ở thế giới Tối Thắng hoặc gọi là
đại nghĩa, là nhiêu ích, là nghĩa trung nghĩa, là vô lượng, là chỗ phải thấy, là ly phân biệt, là tối thượng điều phục, là thường bình đẳng, là khả đồng trụ, là vô vi.
Chư Phật tử! Ở thế giới Ly Cấu, về Khổ Diệt Thánh Đế, hoặc gọi là
vô đẳng đẳng, là khắp trừ sạch, là ly cấu, là tối thắng căn, là xưng tội, là không tư đãi, là diệt hoặc, là tối thượng, là tất cánh, là phá noãn.
Chư Phật tử! Ở Phong Dật thế giới, về Khổ Diệt Thánh Đế, hoặc gọi là
dứt tương tục, là khai hiển, là vô văn tự, là vô sở tu, là vô sở kiến, là vô sở tác, là tịch diệt, là đốt sạch, là xả trọng đảm, là đã trừ hoại.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiếp Thủ, về Khổ Diệt Thánh Đế hoặc gọi là
bất thối chuyển, là ly ngôn thuyết, là vô tướng trạng, là khả hân lạc, là kiên cố, là thượng diệu, là ly si, là diệt tận, là viễn ác, là xuất ly.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiêu Ích, về Khổ Diệt Thánh Đế, hoặc gọi là
xuất ngục, là chân thật, là ly nạn, là phúc hộ, là ly ác, là tùy thuận, là căn bổn, là xả nhân, là vô vi, là không tương tục.
Chư Phật tử! Ở thế giới Tiển Thiểu, về Khổ Diệt Thánh Đế, hoặc gọi là
sung mãn, là bất tri, là vô ngã, là tự tánh, là phân biệt tận, là an lạc trụ, là vô hạn lượng, là đoạn luân chuyển, là tuyệt hành xứ, là bất nhị.
Chư Phật tử! Ở thế giới Hoan Hỷ, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
phá y chỉ, là bất phóng dật, là chân thật, là bình đẳng, là thiện tịnh, là vô bịnh, là vô khúc, là vô tướng, là tự tại, là vô sanh.
Chư Phật tử! Ở Quan Thược thế giới, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
vô tích tập, là bất khả đắc, là diệu dược, là bất khả hoại, là vô trước, là vô lượng, là quảng đại, là giác phần là ly nhiễm, là vô chướng ngại.
Chư Phật tử! Ở Chấn Âm thế giới, về Khổ Tập Thánh Đế, hoặc gọi là
vô y xứ, là bất khả thủ, là chuyển hườn, là ly tránh, là triều, là đại, là thiện tịnh, là vô tận, là quảng bác, là vô đẳng giác.
4.
ĐẠO ĐẾ:
Chư Phật tử! Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, cõi Ta Bà này, hoặc gọi là
nhứt thừa, là xu tịch, là đạo dẫn, là cứu cánh vô phân biệt, là bình đẳng, là xả đảm, là vô sở xu, là tùy thánh ý, là tiên nhân hành, là thập tạng.
Chư Phật tử! Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, trong thế giới Mật Huấn, hoặc gọi là
mãnh tướng, là thượng hạnh, là siêu xuất, là hữu phương tiện, là bình đẳng nhân, là ly biện, là liễu ngộ, là nhiếp thủ, là tối thắng nhân, là quán phương.
Chư Phật tử! Về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế ở thế giới Tối Thắng hoặc gọi là
hay đốt cháy, tối thượng phẩm, là quyết định, là vô năng phá, là thâm phương tiện, là xuất ly, là bất hạ liệt, là thông đạt, là giải thoát tánh, là năng độ thoát.
Chư Phật tử! Ở thế giới Ly Cấu, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
vật kiên cố, là phương tiện phần, là giải thoát bổn, là bổn tánh thật, là chẳng thể chê mắng, là rất thanh tịnh, là mé hữu lậu, là toàn nhận gởi, là tâm rốt ráo, là tịnh phân biệt.
Chư Phật tử! Ở Phong Dật thế giới, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
hạnh tịch diệt, là hạnh xuất ly, là siêng tu chứng, là đi an ổn, là vô lượng thọ, là khéo rõ biết, là cứu cánh, là khéo tu tập, là đến bờ kia, là vô năng thắng.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiếp Thủ, về Khổ Đạo Thánh Đế hoặc gọi là
ly ngôn, là vô tránh, là giác đạo, là thiện hồi hướng, là đại thiện xảo, là sai biệt phương tiện, là như hư không, là tịch tịnh hạnh, là thắng trí, là năng liễu nghĩa.
Chư Phật tử! Ở thế giới Nhiêu Ích, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
đạt vô sở hữu, là nhất thiết ấn, là tam muội tạng, là đắc quang minh, là bất thối pháp, là năng tận hữu, là quảng đại lộ, là năng điều phục, là hữu an ổn, là gốc bất lưu chuyển.
Chư Phật tử! Ở thế giới Tiển Thiểu, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
đại quang minh, là diễn thuyết hải, là quảng trạch nghĩa, là hòa hiệp pháp, là ly trước, là đoạn tương tục, là quảng đại lộ, là bình đẳng nhân, là tịnh phương tiện, là tối thắng kiến.
Chư Phật tử! Ở thế giới Hoan Hỷ, về Khổ Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
nhập thắng giới, là đoạn tập, là siêu đẳng loại, là quảng đại tánh, là phân biệt tận, là thần lực đạo, là chúng phương tiện, là chánh niệm hạnh, là thường tịch lộ, là nhiếp giải thoát.
Chư Phật tử! Ở Quan Thược thế giới, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
an ổn hạnh, là ly dục, là cứu cánh thật, là nhập nghĩa, là tánh cứu cánh, là tịch hiện, là nhiếp niệm, là thu giải thoát, là cứu tế, là thắng hạnh.
Chư Phật tử! Ở Chấn Âm thế giới, về Khổ Diệt Đạo Thánh Đế, hoặc gọi là
quan sát, là năng tối địch, là liễu tri ấn, là năng nhập tánh, là năng địch đối, là vô hạn nghĩa, là năng nhập trí, là hòa hiệp đạo, là hằng bất động, là thù thắng nghĩa.