Văn Khuyến Phát Bồ Đề Tâm

[battinh]

VĂN KHUYẾN PHÁT BỒ ÐỀ TÂM
Đại Sư Thật Hiền (Tỉnh Am) Soạn
Hòa Thượng Tuyên Hóa Lược Giảng
Xuất bản: Tổng Hội Phật Giáo Pháp Giới
Vạn Phật Thánh Thành
Mỹ Quốc, California, 2006

• LỜI TỰA

Danh từ phát Bồ Đề tâm nghe rất quen thuộc đối với những ai đã từng đọc qua kinh sách Phật. Quý vị nào có dịp về chùa cũng đã thường nghe nhiều người nhắc đến danh từ phát Bồ Đề tâm. Tuy vậy, rất ít người thật sự hiểu rõ được ý nghĩa của danh từ phát Bồ Đề tâm này. Thế nào là phát Bồ Đề tâm? Tại sao chúng ta phải phát Bồ Đề tâm và nên phát như thế nào?

Để trả lời những câu hỏi trên, ban phiên dịch Việt ngữ Vạn Phật Thánh Thành xin giới thiệu cùng quý vị quyển Văn Khuyến Phát Bồ Đề Tâm. Bài văn này do ngài Thật Hiền, tức Đại sư Tỉnh Am sáng tác và được Hòa thượng Tuyên Hóa lược giảng.

Qua bài văn khuyến phát Bồ Đề tâm, ngài Tỉnh Am đã khẩn cầu thống thiết nhắc đại chúng rằng: Bồ Đề tâm là chánh nhân thành Phật đạo, nếu quên mất tâm này, dù tu các pháp lành cũng đều là ma nghiệp". Để đáp lời kêu gọi ân cần tha thiết của ngài, cũng như nhận thức rõ: Bồ Đề tâm là yếu tố rất cần thiết cho sự tu hành, chúng ta nên mau phát Bồ Đề tâm và lập Bồ Tát nguyện, hầu thoát khỏi sanh tử luân hồi. Do đó, Văn Khuyến Phát Bồ Đề Tâm này là một bài học, vô cùng quý giá rất đáng cho chúng ta nương theo để tiến tu trên con đường Chánh Đẳng Chánh Giác.

• Ban Phiên Dịch Việt Ngữ
  Vạn Phật Thánh Thành

[battinh]

勸發菩提心文
VĂN KHUYẾN PHÁT BỒ ÐỀ TÂM

• GIẢNG

Văn Khuyến Phát Bồ Ðề Tâm: Khuyến phát là chúng ta vốn chưa phát tâm, nay Ðại sư Tỉnh Am dùng ngôn ngữ vô cùng hợp lý, hợp pháp, để khuyên nhắc khuyến khích chúng ta, khiến chúng ta phát tâm. Phát tâm gì? Chính là phát tâm Bồ đề.

Thế nào là tâm Bồ đề? Tâm Bồ đề là tâm rõ ràng sáng suốt, tâm bỏ mê quay về giác, là tâm bỏ tà quy chánh, là tâm biết rõ việc thị phi, là tâm không điên đảo, cũng chính là chân tâm. Trong chân tâm, không có các tướng khúc mắc quanh co, cũng chẳng có các hành vi bất chánh. Tâm Bồ đề cũng có thể nói rằng là tâm lợi người, tâm tự giác giác tha, tâm tự lợi lợi tha. "Bồ đề" là tiếng Phạn, dịch là "giác đạo". Giác đạo có nghĩa là hiểu rõ đạo, hiểu rõ con đường tu đạo này. Hiểu rõ đạo mới có thể tu hành; nếu không hiểu đạo thì không thể tu hành, thường hay điên đảo, rồi cho phải là trái, cho trái là phải, trắng đen không rõ, nón giày lẫn lộn, vị trí đảo ngược. Hiểu rõ đạo thì có thể đi trên con đường chân chánh; không hiểu rõ đạo thì sẽ bước vào đường tà. Tóm lại, không làm các việc ác, mà nên làm các điều lành, đó là tâm Bồ đề. Cho nên nếu chúng giữ gìn giới luật, quy củ, đó cũng chính là tâm Bồ đề; không giữ gìn quy củ tức là làm mất đi tâm Bồ đề. Ðó chính là ý nghĩa khái quát của tâm Bồ đề.

"Văn", là văn chương. Vì nó là từng thiên từng thiên, từng chương từng chương, nên gọi là văn chương. Văn gồm có khai hợp chuyển tích, các loại văn pháp tiếng Hán như "chi hồ giả dã hỹ yên tai", lại có khởi thừa chuyển hợp, và lời văn viết ra mạch lạc, gọn gàng, trong đó bao gồm nhiều ý nghĩa. Bài "Văn Khuyên Phát Tâm Bồ đề" này, cũng giống như kinh điển vậy. Tuy chữ không nhiều, nhưng lý luận của bài văn rất viên mãn, vì thế bài văn này chiếm địa vị vô cùng quan trọng trong Phật giáo.

Nguyên văn:

• 古杭梵天寺沙門實賢撰

Âm Hán Việt:

Cổ Hàng Phạm Thiên Tự Sa môn Thật Hiền soạn.

• Dịch:

Sa môn Thật Hiền chùa Phạm Thiên Cổ Hàng soạn.

• Giảng:

Cổ Hàng: Từ xưa đến nay đều có một chỗ như thế. Là chỗ nào? Chính là Hàng Châu. Hàng Châu là nơi Phật pháp phát triển hưng thịnh, có Tây Thiên Mục, Ðông Thiên Mục, Nam Thiên Mục, Bắc Thiên Mục, lại có Thiên Thai Sơn. Bảy đời chư Phật quá khứ đều xuất thế tại đây. Tại sao có nhiều chúng sanh có căn tánh Ðại thừa ở Trung Quốc như thế? Chính là vì trước kia chư Phật thường chọn Trung Quốc làm nơi xuất thế, vì thế chủng tử Ðại thừa vốn đã gieo trồng tại đây.

Phạm Thiên tự: Phạm có nghĩa là thanh tịnh, chính là ngôi tự viện "Thanh Tịnh Thiên" này.

Sa môn: Sa môn là tiếng Phạn, là tiếng gọi chung cho người xuất gia, dịch là "cần tu giới định huệ, tức diệt tham sân si". Siêng tu giới định huệ có nghĩa là không điên đảo; dứt trừ tham sân si, có nghĩa là không hồ đồ, không có vô minh. Vì thế danh hiệu chung của người xuất gia gọi là cần tức – cần tu giới định huệ, tức diệt tham sân si. Vậy thì vị xuất gia này pháp hiệu là chi? Chính là Thật Hiền. Ngài vốn gọi là Tư Tề, chính là "Kiến hiền tư tề yên", tức là khi thấy người hiền có đức hạnh thanh cao, thì muốn cố gắng làm cho được bằng người. Ngài lại có lại có một tên riêng gọi là Tỉnh Am. Vì thế người ta thường gọi "Tỉnh Am Ðại sư khuyến phát Bồ đề tâm văn".

Soạn: là soạn thuật, thuật là nói ra. Soạn là đỗ soạn, chính là viết ra. Vậy thì bài văn này do ai soạn? Chính là do Ðại sư Tỉnh Am biên soạn. Sau khi Ngài biên soạn ra, vì không biết đúng hay sai, vì thế nên ngài khiêm nhường nói là soạn, chứ không nói là trước tác. Lại nữa Ngài cho rằng ý nghĩa mà Ngài viết ra, trước kia chưa có; vậy thì sau này có không? Không biết được, vì thế gọi là đỗ soạn. Ðỗ soạn là chỉ có một, không giống với người khác; và hình thức sáng tạo cũng độc đáo mới mẻ khác người.

[battinh]

I. PHẦN TỰ

Nguyên văn:

• 不肖，愚下凡夫僧實賢。泣血稽顙，哀告現前大眾，及當世淨信男女等。惟願慈悲，少加聽察。嘗聞入道要門，發心為首；修行急務，立願居先。願立則眾生可度；心發則佛道堪成。苟不發廣大心，立堅固願，則縱經塵劫，依然還在輪迴；雖有修行，總是徒勞辛苦。故華嚴經云：“忘失菩提心，修諸善法，是名魔業”。忘失尚爾，況未發乎？故知欲學如來乘，必先具發菩薩願，不可緩也。

Âm Hán Việt:

Bất tiếu, ngu hạ phàm phu tăng Thật Hiền, khấp huyết khể tảng, ai cáo hiện tiền đại chúng, cập đương thế tịnh tín nam nữ đẳng. Duy nguyện từ bi, thiểu gia thính sát. Thường văn nhập đạo yếu môn, phát tâm vi thủ; tu hành cấp vụ, lập nguyện cư tiên. Nguyện lập tắc chúng sanh khả độ, tâm phát tắc Phật đạo kham thành. Cẩu bất phát quảng đại tâm, lập kiên cố nguyện, tắc túng kinh trần kiếp, y nhiên hoàn tại luân hồi; tuy hữu tu hành, tổng thị đồ lao tân khổ. Cố Hoa Nghiêm kinh vân: "Vong thất Bồ đề tâm, tu chư thiện pháp, thị danh ma nghiệp". Vong thất thượng nhĩ, huống vị phát hồ! Cố tri dục học Như Lai thừa, tất tiên cụ phát Bồ Tát nguyện, bất khả hoãn dã.

• Dịch:

Thật Hiền tôi là kẻ phàm phu Tăng bất tiếu ngu hèn, khóc ra lệ máu cúi đầu kính lạy, đau buồn khẩn thiết thưa với chư đại chúng hiện tiền, cùng với chư thiện nam tín nữ có đức tin trong sạch trong hiện đời. Cúi mong quý vị thương xót, lưu ý một chút mà nghe và xét cho.

Từng nghe, cửa chính yếu để vào đạo thì sự phát tâm làm đầu, việc khẩn cấp tu hành thì sự lập nguyện đứng trước. Nguyện lập thì có thể độ chúng sanh, tâm phát thì Phật đạo có thể thành. Nếu không phát tâm rộng lớn, không lập cái nguyện vững bền kiên cố, thì dù trải qua nhiều kiếp như số vi trần, cũng vẫn y nhiên ở trong vòng luân hồi. Dù có tu hành cũng chỉ là uổng công lao nhọc, khổ sở một cách vô ích. Nên kinh Hoa nghiêm nói: "Nếu quên mất tâm Bồ đề mà tu các pháp lành, gọi đó là nghiệp ma". Quên mất mà còn như thế, huống chi chưa phát ư? Cho nên muốn học Như lai thừa thì trước phải phát Bồ tát nguyện, không thể chậm trễ vậy.

• Giảng:

Bất tiếu: là không giống. Không giống cái gì? không giống trí huệ của chư Phật, Bồ tát, Cao Tăng, Ðại Ðức từ xưa. Vì các Ngài có trí huệ, vì thế bất luận viết ra cái gì, đều rất đáng tin cậy. Bất tiếu còn có cách giải thích khác. Ví dụ, cha là quan lớn, còn mình chỉ là một kẻ nông phu, vì thế gọi là bất tiếu; hoặc cha là người giàu có sang trọng, mình lại là người nghèo hèn cực khổ, đó cũng gọi là bất tiếu. Tóm lại, không bằng tiền nhân, gọi đó là bất tiếu. Giống như Ðế Nghiêu nhường thiên hạ cho Ðế Thuấn, không truyền cho con mình là Ðan Chu, vì Ðan Chu bất tiếu, vì thế Ngài truyền thiên hạ cho người khác. "Bất tiếu" cũng chính là không giống với cha, không giống với tổ tiên. Mà Ðại sư Tỉnh Am "bất tiếu" ý là nói tư tưởng tâm lý của Ngài không giống với chư Phật, chư Bồ tát. Tại sao không giống? Vì Ngài không có trí huệ của Phật và Bồ tát.

Thật Hiền tôi là kẻ phàm phu Tăng: Tôi là kẻ phàm phu, không phải là bậc thánh nhân; kẻ phàm phu Tăng này là ai? Là Thật Hiền.

Tuy Ngài là phàm phu Tăng ngu hèn, rất ngu si, rất hạ liệt, là kẻ phàm phu hạ bạc, nhưng Ngài có tấm lòng thành, có chân tâm, nói ra lời chân thành phát xuất từ chân tâm. Chân thành đến mức độ nào? Chính là khấp huyết khể tảng: Khấp huyết là khóc đến nỗi chảy ra nước mắt máu. Quý vị thử tưởng tượng nếu không phải chân thành đến cực điểm, thì dù có khóc đến đâu đi nữa, cũng không sao khóc ra lệ máu cho được - không thể nào! Đây tuy là từ hình dung, nhưng cũng chính là sự biểu lộ tâm chân thành tha thiết của Ngài. Khể tảng là cúi đầu. Trán gọi là tảng, vì thế gọi là khể tảng chính là dập đầu xuống đất.

Ai cáo hiện tiền đại chúng: Ôi! Tôi khóc không ra tiếng, đau buồn khẩn thiết thưa với đại chúng hiện tiền. Ðại chúng này bao gồm xuất gia, tại gia và tất cả chúng sanh; không những chỉ loài người mà gồm luôn tất cả các loài chúng sanh khác. Ðại là quảng đại rộng lớn; chúng là chúng sanh. Vì thế ở đây không những nói về người mà bao gồm tất cả chúng sanh. Cập đương thế tịnh tín nam nữ đẳng: Đương thế chính là đương thời, cũng có thể nói là hiện tại, cũng giống như ngay "hiện tiền" đây, nhưng về mặt văn pháp thì Ngài dùng như thế. Tịnh là thanh tịnh, tín là thiện nam tín nữ. Thiện nam tín nữ v.v... cũng chính bao gồm tất cả người tại gia.

Duy nguyện từ bi, thiểu gia thính sát: Cúi mong quý vị thương xót, lưu ý một chút mà nghe và xét cho: Hôm nay tôi chỉ mong quý vị mỗi người từ bi thương xót nhín ra một chút ít thời gian, nghe lời tôi nói rồi xem xét, suy nghĩ. Chữ "sát" này chính là xem xét, suy nghĩ; tiếng Anh gọi là think it over.

Thường văn nhập đạo yếu môn, phát tâm vi thủ: Tôi thường nghe người ta nói rằng. Nói cái gì? Nói, nếu muốn tu hành học đạo, thì con đường chính yếu quan trọng của nó là gì? Nhất định trước cần phải phát tâm Bồ đề trước, đây mới là điều quan trọng nhất. Tu hành cấp vụ, lập nguyện cư tiên: Chúng ta cần phải hiểu điều quan trọng nhất của sự tu hành là gì? Ðó là cần phải phát nguyện, nếu không phát nguyện thì không thể tu hành được; và dù nói nói rất nỗ lực tu hành, cũng chỉ là giả dối. Vì ngay cả nguyện chúng ta còn không dám phát, thì còn tu đạo? Chính là gạt người thôi! Còn nếu chân chánh muốn tu hành thì tại sao không dám phát nguyện? Vì thế, nói về tu hành thì sự lập nguyện đứng đầu, nên chúng ta trước nhất cần phải lập nguyện.

Nguyện lập tắc chúng sanh khả độ: Chúng ta đã có nguyện lực, có nghĩa là đã có thuyền bè rồi, thì mới có thể độ được người. Nếu không có thuyền, thì làm sao có thể độ người và đưa người đến bờ bên kia cho được? Vì thế nguyện lực giống như chiếc thuyền vậy. Nếu chúng ta không có nguyện, thì dù cho mình có tu hành nhưng đến lúc đó thì quên hết, không còn nhớ gì nữa. Vì thế lập nguyện đứng đầu, khi đã có nguyện hộ trì, mới có thể hóa độ chúng sanh. Tâm phát tắc Phật đạo kham thành: Nếu quý vị phát tâm Bồ đề thì mới có đủ tư cách thành Phật; nếu không phát tâm Bồ đề, thì không có cơ hội thành Phật. Cho nên, điều này rất khẩn thiết và quan trọng vô cùng.

Cẩu bất phát quảng đại tâm, lập kiên cố nguyện: Cẩu là giả như, giả thiết. Nếu như quý vị không phát tâm rộng lớn, mà cứ hẹp hòi, nhỏ mọn, một chút thiệt thòi cũng không chịu, không xả bỏ được, thì cần phải lập nguyện kiên cố vững bền rằng: ta nhất định phải phải làm theo nguyện, không thể nào thay đổi. Nếu không phát tâm rộng lớn, không lập nguyện kiên cố vững bền, tắc túng kinh trần kiếp, y nhiên hoàn tại luân hồi: thì dù có trải qua nhiều kiếp như số vi trần, cũng không thể thoát khỏi vòng luân hồi. Luân hồi, chính là lục đạo luân hồi: ba thiện đạo (thiên đạo, nhân đạo, a tu la) và ba ác đạo (địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh). Rồi xoay chuyển trong vòng luân hồi; tức là làm việc lành được sanh thiên, hay làm người hưởng phước báu cũng không có ý nghĩa gì, vì vẫn còn ở trong vòng luân hồi sanh tử!

Tuy hữu tu hành, tổng thị đào lao tân khổ: Tuy ăn chay, tụng kinh, niệm Phật, nhưng dù chúng ta có cố gắng ra bao nhiêu công phu cực khổ đi nữa, cũng đều uổng công sức một cách vô ích; và cho dù chúng ta có tu pháp môn gì, cũng không phải là pháp cứu cánh.

Cố Hoa Nghiêm kinh vấn: "Vong thất Bồ Đề tâm, tu chư thiện pháp, thị danh ma nghiệp": Vì thế Kinh Hoa Nghiêm nói: Nếu như quên mất tâm Bồ đề, dù có tu các pháp lành, cũng là tu các nghiệp thiên ma ở sáu cõi trời Dục giới". Vì vô minh của mình chưa đoạn, tâm dâm dục chưa dứt nên tu các pháp này đều là tạo nghiệp thiên ma. Quên mất tâm Bồ đề chính là tâm niệm của chúng ta không được thanh tịnh. Nếu tâm niệm thanh tịnh mới là tâm Bồ đề, còn tâm niệm không thanh tịnh tức chính là ma nghiệp. Vong thất thượng nhĩ, huống vị phát hồ: Quên mất tâm Bồ đề, dù tu các pháp lành, cũng đều là ma nghiệp, huống hồ là chưa phát ư! Nếu không phát tâm Bồ đề, thì chúng ta còn tu tu được gì nữa? Vì tu cái gì cũng đều là ma nghiệp.

Cố tri dụ học Như Lai thừa, tất tiên cụ phát Bồ Đề nguyện, bất khả hoản dã: Vì thế muốn học Phật pháp, muốn học Phật thừa, chúng ta nhất định trước phải phát nguyện lực Bồ tát. Nếu chúng ta không phát nguyện lực này, chúng ta sẽ đi tới đi lui quanh quẩn trong hang động của ma. Cho nên chúng ta không thể chờ đợi để phát Bồ Đề tâm này, không thể nói rằng: "Sau này chúng ta sẽ phát Tâm Bồ đề, lập nguyện Bồ tát!". Không thể như thế được! Chúng ta nhất định phải lập tức phát tâm Bồ đề, và hành Bồ tát đạo ngay, như thế mới có thể vượt ra vòng luân hồi, liễu thoát sanh tử!

[battinh]

Nguyên văn:

• 然心願差別，其相乃多；若不指陳，如何趨向？今為大眾略而言之，相有其八。所謂邪、正、真、偽、大、小、偏、圓是也。云何名為邪、正、真、偽、大、小、偏、圓耶？世有行人，一向修行，不究自心，但知外務，或求利養，或好名聞，或貪現世欲樂，或望未來果報，如是發心，名之為邪。既不求利養名聞，又不貪欲樂果報，惟為生死，為菩提，如是發心，名之為正。

Âm Hán Việt:

Nhiên tâm nguyện sai biệt, kỳ tướng nãi đa, nhược bất chỉ trần, như hà xu hướng? Kim vị đại chúng lược nhi ngôn chi, tướng hữu kỳ bát. Sở vị tà, chánh chân, ngụy, đại, tiểu, thiên, viên thị dã. Vân hà danh vi tà, chánh, chân, ngụy, đại, tiểu, thiên, viên dã? Thế hữu hành nhân, nhất hướng tu hành, bất cứu tự tâm, đãn tri ngoại vụ, hoặc cầu lợi dưỡng, hoặc hiếu danh văn, hoặc tham hiện thế dục lạc, hoặc vọng vị lai quả báo. Như thị phát tâm, danh chi vi tà. Ký bất cầu lợi dưỡng danh văn, hựu bất tham dục lạc quả báo, duy vị sanh tử, vị Bồ đề, như thị phát tâm, danh chi vi chánh.

• Dịch:

Nhưng tâm nguyện vốn có nhiều tướng trạng khác nhau, nếu không chỉ ra thì làm sao biết phương hướng mà đến. Nay xin sơ lược trình bày với đại chúng. Sự phát tâm lập nguyện gồm tám tướng là: tà chánh, chân ngụy, đại tiểu, thiên viên. Thế nào là tà chánh, chân ngụy, đại tiểu, thiên viên? Ðời có kẻ tu hành mà từ trước đến nay chỉ một bề hành theo sự tướng, không biết tham cứu tự tâm, chỉ lo những việc bên ngoài, hoặc mong cầu lợi dưỡng, hoặc ưa thích hư danh, hoặc ham dục lạc hiện đời, hoặc mong cầu phước báo mai sau, phát tâm như vậy gọi là tà. Ðã không mong cầu hư danh lợi dưỡng, lại không ham quả báu dục lạc đời sau, chỉ vì mong liễu thoát sinh tử, chứng đắc Bồ đề, phát tâm như vậy gọi là chánh.

• Giảng:

Nhiên tâm nguyện sai biệt: Nhiên tâm chính là như thế. Đã là như thế, chúng ta nhất định phải phát tâm Bồ đề, lập nguyện kiên cố vững bền. Nếu không phát tâm Bồ đề, thì không bao giờ có thể thành tựu Phật đạo; không lập nguyện kiên cố bền vững sẽ không đạt đến mục đích, không đạt đến chỗ cứu cánh. Nhưng tâm nguyện phát ra, có rất nhiều loại không giống nhau. Vì thế nên nói kỳ tướng nãi đa: Phát tâm chính là tư tưởng, mục đích, chí nguyện, mục tiêu của người; căn tướng này rất nhiều, có thể nói nhiều đến cả tám vạn bốn ngàn.

Nhược bất chỉ trần, như hà xu hướng?: Trần là bày ra, hiện ra ở trước mặt cho chúng ta thấy. Nếu tôi không chỉ ra rõ ràng và không trình bày cặn kẽ điều này, thì quý vị làm sao biết mà tiến lên? Xu, là tiến lên phía trước, đến chỗ đó. Hướng, là hướng đến chỗ đó; đối diện với chỗ đó, gọi là đối hướng. Xu hướng là chúng ta làm sao để đạt mục tiêu? Làm sao để có phương châm, tông chỉ?

Kim vị đại chúng lược nhi ngôn chi: Ðại sư Tỉnh Am nói: Tôi nay trình bày sơ lược với đại chúng những điều quan trọng này. Lược, là giản lược, tức là không thể nói ra hết; mà nói đơn giản một chút, nói ít lại một chút.

Tướng hữu kỳ bát: Nói tổng quát thì tướng trạng này có tám loại. Tám loại là gì? Sở vị tà, chánh chân, ngụy, đại, tiểu, thiên, viên thị dã: Là có tà chánh, có chân ngụy, có đại tiểu và có thiên viên.

Thế nào gọi là tà? Chính là lòng ích kỷ, chỉ biết làm điều có lợi cho riêng mình. Thế nào gọi là chánh? Là không ích kỷ. Thế nào gọi là chân? Là làm điều có lợi cho người không nghĩ lợi về mình. Còn ngụy chính là làm điều có lợi mình không lợi cho người. Quý vị dùng Lục Đại Tông Chỉ(1) để xem thì sẽ hiểu rõ.

Thế nào gọi là tiểu, thế nào gọi là đại? Tiểu chính là vì mình, đại là vì đại chúng. Nên nói "Vì người không vì mình, cuối cùng là Phật thể, vì mình không vì đại chúng, rốt cuộc uổng phí cuộc đời", tức là nếu chỉ vì minh thì dù cho có bỏ cả sanh mạng mình, cũng không có ích lợi chi.

Ðại là phát tâm quảng đại, cũng chính là hành Bồ tát đạo. Vậy, nếu không phát đại tâm mà phát tiểu tâm thì sao? Chính là không hành Bồ tát đạo, lại ích kỷ tự lợi, tranh giành, tham lam, tham cầu, chỉ tính toán cho mình, đó đều là tiểu. Còn nếu biết lo nghĩ cho đại chúng, thêm chí công vô tư, chánh trực không thiên vị, cúng dường khắp nơi, lấy pháp giới làm thể, lấy hư không làm dụng, đó gọi là đại.

Thiên là thiên về một bên, một phần nhỏ, không viên dung. Viên là bên trong bao la gồm cả vạn hữu, chính là viên mãn Bồ đề, không có chỗ nào mà không bao hàm, chẳng có chỗ nào mà không dung chứa.

Tôi có một bài kệ tụng có thể dùng để hình dung cái "viên" này:

• Pháp giới vi thể hữu hà ngoại,
  Hư không thị dụng vô bất dung.
  Vạn vật bình đẳng lìa phân biệt,
  Nhất niệm bất sanh tuyệt ngôn tông.

Dịch:

• Pháp giới là thể có chi ngoài,
  Hư không là dụng đều dung chứa.
  Vạn vật bình đẳng lìa phân biệt,
  Một niệm không sanh bặt ngữ ngôn.

Viên, chính là "Pháp giới là thể có chi ngoài", lấy pháp giới làm thể, thì có cái gì ở bên ngoài pháp giới đâu ? "Hư không là dụng đều dung chứa", hư không là một đại dụng thì không có gì không bao bọc bên trong. "Vạn vật bình đẳng lìa phân biệt", đối với vạn sự vạn vật đều xem bình đẳng. "Nhất niệm bất sanh tuyệt ngôn tông", một niệm không sanh đường ngôn ngữ tuyệt, đây có thể nói là "viên"! Ðại sư Tỉnh Am sẽ giải thích "thiên viên". Ở đây tôi chỉ đại khái chiếu theo ý nghĩa của chữ để giải thích mà thôi. Nếu kết hợp bài "Khuyến phát tâm Bồ đề văn" của Ðại sư Tỉnh Am, với "Lục đại tông chỉ" của chúng ta, thì như áo trời không thấy vết chỉ may, thật là hoàn hảo vậy!

Vân hà danh vi tà, chánh, chân, ngụy, đại, tiểu, thiên, viên dã?: Sao gọi là tà chánh, chân ngụy, đại tiểu, thiên viên? Chữ "da" là chữ dùng để hỏi.

Thế hữu hành nhân, nhất hướng tu hành, bất cứu tự tâm: Hành nhân là người tu hành. Ở trên thế gian có người tu hành, là người xuất gia. Họ tu hành thì tu đó, nhưng cứ mãi chấp trước, chuyên làm những việc có hình thức bên ngoài. Ví dụ, họ hàng ngày bái sám, lễ Phật, tụng kinh là chỉ để cho người ta xem, còn tự mình thì không biết hồi quang phản chiếu, coi trong tâm mình có bái sám, có niệm Phật, có lễ Phật, có tụng kinh chăng? Niệm ở trong tâm mới gọi là chân thật! Nếu cứ làm những việc có hình thức ở bề ngoài, ra điệu bộ như mình là người tu hành đàng hoàng, và bất luận dụng công phu gì, đều muốn cho người ta thấy: ví như quét nhà, quét sân cũng đợi có người đến mới làm, cho người ta biết mình đang làm việc cực khổ, như vậy chẳng những không có công đức, mà còn là tà đấy! Ðó chỉ là để khoe công thật không chính đáng chút nào.

Lịa có người làm được chút việc tốt gì với ai, bèn nói: "Bạn biết không? Vì bạn mà tôi như vậy, như vậy đó", cốt cho người ta cảm kích mình, thì gọi là tà. Quý vị nên triệt để hiểu rằng, thi ân không cầu báo; giúp người không hối tiếc. Tức giúp được ai làm điều gì tốt gì, mình nên quên đi, không nên nhớ hoài, mỗi ngày từ sáng đến tối, cứ quảng cáo như: "À! Tôi đã làm việc thiện đó, chị có biết không? Ngôi chùa ở đó là do tôi tu bổ, chị có nhìn thấy tên tôi trên tấm bảng hiệu đó chăng?". Vì sợ người khác không biết nên mới kêu và chỉ cho người ta nhìn trên tấm biển có tên mình. Nếu cứ tham cầu danh vọng lợi dưỡng. đó chính là tà. Nếu không phải người như vậy thì chính là chánh.

Vì thế, tà chánh thì trái ngược nhau, tà thì thuộc về âm, chánh thì thuộc về dương. Tà thì không nhìn thấy trời, không nhìn thấy ánh sáng. Chánh thì chánh đại quang minh, bất luận chỗ nào đều cũng đều làm được. Nhất hướng tu hành chính là từ trước đến nay tu hành. Ý nói, có người tu hành đã lâu mà không tự dụng công phu ở tâm, lại chuyên hướng bên ngoài dong ruổi tìm cầu.

Đãn tri ngoại vụ: Ám chỉ cho những ai chỉ biết làm những việc ở bên ngoài, như đi tụng kinh, bái sám v.v... Quý vị xem đó, họ làm thật rầm rộ, mỗi ngày từ sáng đến tối mệt muốn lả người, khổ sở vô cùng. Lại còn nói với mọ người rằng: "A! Tôi thật là vì pháp quên thân, quý vị có biết không?" Ðó là cứ mãi kể công với người, rồi phô trương đức hạnh và tuyên truyền tài năng, chớ không biết khiêm nhường sửa lỗi lầm của mình. Tại sao người này chỉ dong ruổi đeo đuổi theo những việc bên ngoài?

Hoặc cầu lợi dưỡng: Tức là vì lợi ích riêng tư nên bảo người cúng dường cho mình, tin tưởng mình. Hoặc là bảo người chưng nhân sâm, hoặc là nấu nấm mèo cho mình ăn v.v... Cho nên nếu quý vị là đệ tử chân chánh của tôi, không ai được phép nấu bất cứ món gì cho tôi ăn. Dù sao đi nữa tôi vẫn chưa chết đói kia mà! Thế nhưng có người, bữa nay nấu món canh này, ngày mai lại làm món rườm rà khác. Thật là chán ghê! Quý vị nói, vậy là thành tâm chăng? Quý vị đâu có nghĩ rằng, đó là giúp kẻ xấu làm điều ác, là làm người tu không còn tu hành gì được nữa. Quý vị hiểu chưa? Vì thế không nên cúng dường riêng biệt cho một người nào cả.

Hoặc háo danh văn: Hoặc có ý đồ muốn kẻ khác đi khắp nơi tuyên truyền cho mình, như nói mình là người tu hành đàng hoàng, là vị đại chân tu, chân chánh lắm vậy!. Rồi phái rất nhiều thủ hạ, nhân viên đi khắp nơi quảng cáo. Quý vị thấy có giống như "Xí nghiệp hóa Phật giáo" chăng? Ðây chính là tội nhân, là kẻ bại loại trong Phật giáo! Làm sao mà xí nghiệp hóa Phật giáo cho được? Muốn xí nghiệp hóa thì còn xuất gia ra khỏi nhà gì nữa? Ở nhà cũng có thể làm xí nghiệp, ai cũng có thể buôn bán kiếm tiền mà! Tại sao người xuất gia, là Phật tử lại làm chuyện xí nghiệp như vậy? Thế mà có người thường nói: "Ồ! Nếu xí nghiệp hóa Phật giáo thì tốt lắm đó"

Nói vậy là họ đang chui xuống địa ngục mà còn không biết!, lại còn nói là hay, rằng tốt! Hoặc là vì mong cầu lợi dưỡng, rồi kêu gọi người cúng tiền cho mình để làm việc này, việc nọ. Hay cũng là vì tham được tiếng tốt.

Hoặc tham hiện thế dục lạc: Loại người xuất gia này nếu không tham muốn dục lạc hiện tại thì là cái gì? Nếu suốt ngày ăn ăn uống uống, lại ăn thịt, uống rượu loạn xạ, cái gì cũng làm ráo, thì là tham dục lạc hiện tại. Đó, nếu không phải là gieo giống địa ngục thì gieo cái gì?

Hoặc vọng vị lai quả báo: Hoặc nay làm các thứ công đức, là vì mong muốn sau này được làm vua chúa. Hoặc nghĩ nếu làm như thế như thế, nữa sẽ có phước bá như vâjy như vậy. Ðó đều là tà! Khi tôi nói, thì nói hết những gì tôi biết, tôi mà biết rồi thì không có gì mà tôi không nói hết.

Như thị phát tâm danh chi vi tà: Trong số quý vị, có người vẫn còn không nhận ra, lại a dua phụ họa thêm: "Ờ! Họ xây cất chỗ đó đẹp giống y như hoàng cung vậy". Hoàng cung thì sao? Vua trong hoàng cung cũng vẫn đọa lạc như thường chớ có gì hay ho đâu? Quý vị không hiểu đạo lý, rồi cứ mãi chạy theo tà tri tà kiến, tham sự náo nhiệt nhất thời như thế thì không nên!

Cái gì gọi là chánh? Ký bất cầu lợi dưỡng danh văn: Là không tham danh vọng lợi dưỡng, không muốn làm cho thanh danh của mình to lớn thêm, và cũng không muốn mọi người cúng dường cho mình.

Hựu bất tham dục quả báo: Lại không tham muốn bất cứ dục lạc nào, cũng không nghĩ đến việc hưởng thụ ra sao. Tôi không thể nói là tôi không chính chuyên, nhưng tôi nói với quý vị, tôi đến nước Mỹ đã hơn 20 năm mà tôi chưa từng đến Disney Land bao giờ. Quý vị thử nghĩ xem, có phải quý vị đến nước Mỹ phần đông đều đã thăm viếng qua Disney Land rồi phải không? Thậm chí không ít người xuất gia đến nước Mỹ cũng đều muốn tham quan Disney Land. Còn tôi là người quê mùa, nên không tham quan, mà tôi cũng không muốn biết đến nơi đó để làm gì.

Duy vị sanh tử, vị Bồ Đề: Vậy không tham vọng dục lạc, cũng không tham hưởng thụ phước báo mà chỉ vì mong liễu sanh thoát tử, vì mong giác ngộ, và vì mong cầu trí huệ chân chánh.

Như thị phát tâm, danh chi vi chánh: Phát tâm như thế gọi là chánh. Nếu không phải vì liễu thoát sanh tử, không phải vì phát tâm Bồ đề, thì đó chính là tà. Vì thế, mọi người nên nhận rõ điều này; nếu không, thì dù có tu hoài tu mãi cũng là ma nghiệp, và làm quyến thuộc của ma vương.

CHÚ THÍCH:

• (1) Lục Đại Tông Chỉ: Là không tranh, không tham, không mong cầu, không ích kỷ, không tư lợi và không nói dối.

[battinh]

Nguyên văn:

• 念念上求佛道，心心下化眾生，聞佛道長遠，不生退怯，觀眾生難度，不生厭倦，如登萬仞之山，必窮其頂；如上九層之塔，必造其巔，如是發心，名之為真。有罪不懺，有過不除，內濁外清，始勤終怠，雖有好心，多為名利之所夾雜；雖有善法，復為罪業之所染污，如是發心，名之為偽。眾生界盡，我願方盡，菩提道成，我願方成。如是發心，名之為大。觀三界如牢獄，視生死如怨家，但期自度，不欲度人，如是發心，名之為小。

Âm Hán Việt:

Niệm niệm thượng cầu Phật đạo, tâm tâm hạ hóa chúng sanh, văn Phật đạo trường viễn, bất sanh thối khiếp, quán chúng sanh nan độ, bất sanh yếm quyện, như đăng vạn nhẫn chi sơn, tất cùng kỳ đảnh, như thướng cửu tằng chi tháp, tất tháo kỳ điên. Như thị phát tâm, danh chi vi chân.

Hữu tội bất sám, hữu quá bất trừ, nội trược ngoại thanh, thủy cần chung đãi, tuy hữu hảo tâm, đa vị danh lợi chi sở giáp tạp, tuy hữu thiện pháp, phục vi tội nghiệp chi sở nhiễm ô. Như thị phát tâm, danh chi vi ngụy. Chúng sanh giới tận, ngã nguyện phương tận, Bồ đề đạo thành, ngã nguyện phương thành. Như thị phát tâm, danh chi vi đại. Quán tam giới như lao ngục, thị sanh tử như oán gia, đãn kỳ tự độ, bất dục độ nhân, như thị phát tâm, danh chi vi tiểu.

• Dịch:

Niệm niệm trên cầu Phật đạo, tâm tâm dưới độ chúng sanh, nghe con đường thành Phật lâu xa cũng không sanh tâm thối chí khiếp sợ, thấy chúng sanh khó độ mà không chán nản mệt mỏi, như leo núi cao vạn trượng cũng quyết trèo lên tận đỉnh, như lên tháp lớn chín tầng cũng cố lên cho đến tột nóc, phát tâm như vậy gọi là chân.

Có tội không sám hối, có lỗi không trừ bỏ, trong trược ngoài thanh, trước siêng năng sau biếng lười, dù có tâm tốt phần lớn đều bị danh lợi xen lẫn, dù tu thiện pháp phần nhiều cũng bị nghiệp tội nhiễm ô, phát tâm như vậy gọi là ngụy. Chúng sanh độ hết, nguyện ta mới hết, đạo Bồ đề thành, nguyện ta mới thành, phát tâm như vậy gọi là đại. Xét xem ba cõi như lao ngục, nhìn sanh tử như oan gia, chỉ mong tự độ, không muốn độ người, phát tâm như vậy gọi là tiểu.

• Giảng:

Ðại sư Tỉnh Am ở trên đã giảng về "tà chánh", bây giờ ngài giảng về "chân ngụy". Niệm niệm thượng cầu Phật đạo: Ðây là nói niệm niệm không quên, tâm tâm niệm niệm, không nghĩ điều gì khác, chỉ nghĩ đến việc trên cầu Phật đạo, là mong cầu thành Phật. Tâm tâm hạ hóa chúng sanh: thành Phật cần phải lập công. Quý vị chớ tưởng là không có một chút công lao gì cũng có thể thành Phật. Vậy thì như thế nào mới có thể thành Phật được? Là cần phải lập công bồi đức. Tức là giáo hóa chúng sanh, khiến chúng sanh bỏ tà quy chánh, bỏ vọng quy chân, bỏ ngụy quy chân. Nếu có thể khiến chúng sanh giác ngộ, đó là chúng ta đã lập được công đức ở trong Phật giáo.

Văn Phật đạo trường viễn, bất sanh thối khiếp: Nhưng mà thành Phật không phải chuyện dễ, vì Phật đạo là con đường rất lâu dài. Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni phải trải qua ba đại A tăng kỳ kiếp mới thành Phật. A tăng kỳ là Phạn ngữ, dịch là "Vô lượng số". Ba A tăng kỳ kiếp là ba vô lượng số; không những là ba vô lượng số, mà còn là ba cái đại của vô lượng số. Cho nên gọi là ba đại tăng kỳ kiếp.

Vậy thì khi nhìn thấy thời gian lâu dài như thế, thì"vọng dương hưng thán", là nhìn biển thấy lớn quá rồi than thở, sanh lòng sợ hãi, nói: "Ôi thôi! Thời gian lâu dài như thế, thì tôi làm sao mà tu hành được!"

Như chúng ta tụng kinh, nói: "A! Bộ kinh này dài quá, mình phải tụng đến khi nào mới hết, và biết đến bao giờ mới học thuộc nổi". Ðây đều là tâm thối chí khiếp sợ. Phật đạo tuy dài lâu, nhưng quý vị cũng không nên sanh tâm thối lui sợ sệt, mà nên dõng mãnh tinh tấn, hướng về phía trước - trên cầu Phật đạo, dưới hóa độ chúng sanh, lúc nào không quên bổn phận tu hành của mình.

Quán chúng sanh nan độ, bất sanh yểm quyện: Chúng sanh thì rất khó độ. Quý vị bảo họ bỏ tật xấu, họ chẳng những không bỏ được mà còn tăng thêm những tật khác nữa. Quý vị xem! Chúng sanh thì kỳ quái như thế. Nhưng nếu quý vị thấy khó độ như vậy rồi sanh tâm chán nản mệt mỏi, thì đó không phải là chân tâm!

Nếu quý vị không thấy chán nản mệt mỏi, thì giống như gì? Như đăng vạn nhẫn chí sơn, tất cùng kỳ đảnh: Tức giống như leo núi cao vạn trượng cũng nhất quyết trèo lên tận đỉnh. Vạn nhẫn, có thể nói là vạn dặm, cũng có thể nói là một vạn miles, cao như thế, lại có thể nói là vạn trượng. Tóm lại là leo lên ngọn núi rất cao. Như thượng cửu tằng chi tháp, tất tháo kỳ điên[/b]: Cũng giống như cả tòa bảo tháp cao chín tầng, quý vị cũng quyết chí lên tột đỉnh.

Như thị phát tâm, danh chi vi chân: Phát tâm như thế, không tự vạch mức tới đích, không bỏ cuộc nửa đường mà có thủy có chung, đó gọi là chân chánh phát tâm Bồ đề.

Sao gọi là ngụy? Hữu tội bất sám: Là người ấy vốn có tội, lại dấu diếm, không phát lồ sám hối với đại chúng, không thành thật với mọi người. Hối quá bất trừ: Tức rõ ràng biết mình là sai trái, có tật xấu, lại nói bướng: "Than ôi! Tôi không có cách gì sửa cho được, vì đây là tập khí khi sanh ra tôi đã có rồi". Và không muốn dẹp trừ những lỗi lầm ấy. Nội trược ngoại thanh: Bên trong đều là tật đố chướng ngại, si tâm vọng tưởng, tham sân si mạn nghi v.v... Bên ngoài thì "sắc trang giả hồ", giả bộ ra điệu thanh cao. Thủy cần chung đãi: Khi mới xuất gia thì tu hành rất siêng năng, tinh tấn, nhưng rốt cuộc có thủy không có chung, sau cùng là thả lỏng lơi là.

Tuy hữu hảo tâm, đa vị danh lợi chi sở giáp tạp: Tuy họ có tâm tốt, nhưng phần đông lại bị danh lợi xen lẫn. Tại sao họ muốn làm việc thiện? Vì muốn được tiếng tốt, tức là ngụy thiện, là làm toàn những việc gạt người. Cho nên nhứt cử nhứt động họ đều là vì danh lợi vì danh mà làm, chớ không phải thật sự vì Phật pháp.

Tuy hữu thiện pháp, phục vị tội nghiệp chi sở nhiễm ô: Tuy Phật pháp là rất thiện, nhưng họ vẫn ở trong thiện pháp đó làm những việc dâm dục, hay làm những việc không dám công khai với người. Như hiện nay có một tôn phái nọ, các thành viên trong đó buông thả theo dục lạc, lộn xộn lăng nhăng, rồi còn nói rằng: "Tôn phái của chúng tôi phải là như thế". Thật là hại chết người không! Vậy mà có một số người vô tri lại nghe theo, rồi nói: "Ðây thật là pháp môn tối bí mật đấy". Như vậy cũng như là người mù dẫn kẻ đui. Đó tức là nhiễm ô!

Như thị phát tâm, danh chi vi ngụy: Người phát tâm như thế chính là ngụy.

Thế nào gọi là đại? Chúng sanh giới tận, ngã nguyện phương tận: Chúng sanh giới tận có nghĩa là sẽ độ hết tất cả chúng sanh, như Bồ tát Ðịa Tạng Vương: "Ðịa ngục vị không thệ bất thành Phật; chúng sanh độ tận phương chứng Bồ đề", nghĩa là khi nào độ hết chúng sanh, hết phiền não nghiệp, thì nguyện của ngài mới hết.

Bồ đề đạo thành, ngã nguyện phương thành: Khi tu Bồ đề giác đạo và Phật đạo tu thành công rồi, thì nguyện lực của ta mới được thành tựu.

Như thị phát tâm, danh chi vi đại: Phát tâm Bồ đề như thế thì không có gì lớn hơn như "Chúng sanh độ hết, nguyện ta mới hết". Đó là sự phát tâm của Bồ tát. Quán tam giới như lao ngục, thị sanh tử như oán gia: Ðây chính là tiểu thừa. Nhị thừa thì tự độ mình, vì nhìn thấy ba cõi – dục giới, sắc giới, vô sắc giới khổ như lao tù; cũng như nhìn thấy sanh rồi lại sanh, chết rồi lại chết, sanh sanh tử tử, giống như đối đầu với oan gia. Đãn kỳ tự độ, bất dục độ nhân: Vì thế họ chỉ biết độ mình mà không muốn độ kẻ khác.

Như thị phát tâm, danh chi vi tiểu: Phát Tâm Bồ đề như thế gọi là tiểu. Tiểu nghĩa là tâm lượng quá nhỏ hẹp. Ðại nghĩa là vô cùng rộng lớn, hết sức tinh vi. Trước kia tôi viết bài "Pháp giới tụng" cũng chính là biểu hiện cho đại như sau:

• Pháp giới vi thể hữu hà ngoại,
  Hư không thị dụng vô bất dung.
  Vạn vật bình đẳng lìa phân biệt,
  Nhất niệm bất sanh tuyệt ngôn tông.

Dịch:

• Pháp giới là thể có chi ngoài,
  Hư không là dụng đều dung chứa.
  Vạn vật bình đẳng lìa phân biệt,
  Một niệm không sanh bặt ngữ ngôn.

Ðó chính là tâm vĩ đại! Cho nên nói:

• "Tánh tận nhân kỷ tham thiên địa,
  Tâm đồng nhật nguyệt diệu dương xuân".

Dịch:

• "Tánh hết mình người trùm trời đất,
  Tâm như nhật nguyệt sáng trời xuân".

Nếu xem tất cả vạn sự vạn vật đều là một, thì không còn gì phân biệt hết.

[battinh]

Nguyên văn:

• 若於心外見有眾生，及以佛道，願度願成，功勛不忘，知見不泯，如是發心，名之為偏。若知自性是眾生，故願度脫，自性是佛道，故願成就，不見一法，離心別有，以虛空之心，發虛空之願，行虛空之行，證虛空之果，亦無虛空之相可得，如是發心，名之為圓。知此八種差別，則知審察；知審察，則知去取；知去取，則可發心。云何審察？謂我所發心，於此八中，為邪為正，為真為偽，為大為小，為偏為圓。云何去取？所謂去邪去偽，去小去偏，取正取真，取大取圓。如此發心，方得名為真正發菩提心也。

Âm Hán Việt:

Nhược ư tâm ngoại kiến hữu chúng sanh, cập dĩ Phật đạo, nguyện độ nguyện thành, công huân bất vong, tri kiến bất mẫn, như thị phát tâm, danh chi vi thiên. Nhược tri tự tánh thị chúng sanh, cố nguyện độ thoát, tự tánh thị Phật đạo, cố nguyện thành tựu, bất kiến nhất pháp, ly tâm biệt hữu, dĩ hư không chi tâm, phát hư không chi nguyện, hành hư không chi hạnh, chứng hư không chi quả, diệc vô hư không chi tướng khả đắc, như thị phát tâm, danh chi vi viên.

Tri thử bát chủng sai biệt, tắc tri thẩm sát, tri thẩm sát, tắc tri khứ thủ, tri khứ thủ, tắc khả phát tâm. Vân hà thẩm sát? Vị ngã sở phát tâm, ư thử bát trung, vi tà vi chánh, vi chân vi ngụy, vi đại vi tiểu, vi thiên vi viên. Vân hà khứ thủ? Sở vị khứ tà khứ ngụy, khứ tiểu khứ thiên, thủ chánh thủ chân, thủ đại thủ viên. Như thử phát tâm, phương đắc danh vi chân chánh phát Bồ đề tâm dã.

• Dịch:

Nếu ngoài tâm thấy có chúng sanh nguyện độ, có Phật đạo nguyện thành, công phu không xả, tri kiến không trừ, phát tâm như vậy gọi là thiên. Nếu biết tự tánh là chúng sanh nên nguyện độ thoát, tự tánh là Phật đạo nên nguyện viên thành, không thấy một pháp nào lìa tâm mà riêng có, lấy cái tâm hư không phát cái nguyện như hư không, làm cái hạnh như hư không, chứng cái quả hư không, cũng không có cái tướng hư không có thể đắc được, phát tâm như vậy gọi là viên.

Biết tám tướng trạng khác nhau trên đây là biết quán xét kỹ càng, biết quán xét kỹ càng thì biết lấy bỏ, biết lấy bỏ thì có thể phát tâm. Quán xét như thế nào? Là xem sự phát tâm của ta, trong tám tướng trạng trên đây, là tà hay chánh, chân hay ngụy, đại hay tiểu, thiên hay viên. Lấy bỏ như thế nào? Là bỏ tà, bỏ ngụy, bỏ tiểu, bỏ thiên, lấy chánh, lấy chân, lấy đại, lấy viên. Phát tâm như vậy mới được gọi là chân chánh phát Tâm Bồ đề.

• Giảng:

Nhược ư tâm ngoại kiến hữu chúng sanh, cập dĩ Phật đạo nguyện độ, nguyện thành: Nhước là giả thuyết. Ư là tại, nơi. Giả như ở bên ngoài tâm của mình, thấy có chúng sanh để độ, thấy có Phật đạo để thành, mình bèn nguyện độ thoát chúng sanh ở ngoài tâm, nguyện thành tựu Phật ở ngoài tâm. Công huân bất vong: Cho rằng độ chúng sanh thành Phật thì có công đức, thường không quên rồi cứ chấp trước vào những công đức đó mà luôn muốn thành Phật. Tri kiến bất mẫn Mẫn là trừ bỏ đi. Đây nói không thể diệt trừ tà tri tà kiến.

Như thị phát tâm, danh chi vi thiên: Phát tâm như thế là trong tâm thường chấp trước vào những điều như trên thì gọi là thiên. Vì họ không hiểu rõ đạo lý nên vẫn còn thiên kiến.

Nhược tri tự tánh thị chúng sanh, cố nguyện độ thoát: Nếu biết tự tánh chính là chúng sanh, và chúng sanh không lìa tự tánh, thì tất cả chúng sanh đều ở trong tự tánh. Nếu có thể nhìn thấu suốt như thế, tức tự tánh thệ nguyện độ chúng sanh, tự tánh thệ nguyện đoạn phiên não, tự tánh thệ nguyện học các pháp môn, và tự tánh thệ nguyện thành Phật đạo. Tự tánh thị Phật đạo cố nguyện thành tựu: Vì thành tựu Phật đạo của tự tánh, cũng bởi Phật đạo không lìa tự tánh, cho nên mong muốn thành Phật. Bất kiến nhất pháp, ly tâm biệt hữu: Là không có pháp môn nào mà có thể chấp trước, vì vậy quý vị không nên chấp vào bất cứ một pháp nào. Nếu cảm thấy có pháp để học, thì đó là quý vị học pháp, và cầu pháp ở ngoài tâm, tức là ngoại đạo.

Vậy thì phải như thế nào? Dữ hư không chi tâm: Là giống như hư không. Phát hư không chi nguyện: Quý vị nên phát nguyện rộng lớn như hư không. Hành hư không chi hạnh: Và quý vị nên thực hành các hạnh nguyện của mình phải giống như hư không vậy. Chứng hư không chi quả: Tức chứng đắc quả vị rộng lớn như hư không. Diệc vô hư không chi tướng khả đắc: Nhưng cũng không chấp trước là hư không có bất cứ hình tướng gì. Vì nếu còn chấp trước có một hình tướng nào, thì đã là chấp trước. Cho nên như thị phát tâm , danh chi vi viên: Phát tâm như thế gọi là viên.

Tri bát chủng sai biệt, tắc tri thẩm sát: Khi đã biết qua tám tướng trạng khác nhau này, chúng ta nên cẩn thận quán xét kỹ càng. Tri thẩm sát, tắc tri khứ thủ, tri khứ thủ, tắc khả phát tâm: Khi chúng ta quán xét kỹ càng rồi tức sẽ biết bỏ cái gì, giữ cái gì. Như vậy mới có thể phát tâm được.

Vân hà thẩm sát? Quán xét như thế nào? Vị ngã sở phát tâm, ư thử bát trung: Là xem sự phát tâm của ta thuộc về loại nào trong tám loại phát tâm này. Vi tà vi chánh, vi chân vi ngụy, vi đại vi tiểu, vi thiên vi viên: Là thuộc về tà hay là chánh? Là thuộc chân hay ngụy? Là lớn hay nhỏ? Là thiên hay là viên? Hãy tự hỏi lấy mình. Vân hà khứ thủ? Sau khi quán sát kỹ càng, tức chúng ta đã biết rõ lànên bỏ cái gì và giữ cái gì? Sở vị khứ tà, khứ ngụy, khứ tiểu, khứ thiên: Tức là cần bỏ đi cái tà, cái ngụy, cái nhỏ, cái thiên. Thủ chánh thủ chân, thủ đại thủ viên: Cần nên giữ lại cái chánh, cái chân, cái đại, cái viên. Như thử phát tâm, phương đắc danh vi chân chánh phát Bồ Đề tâm dã: Nếu được phát tâm như thế, quý vị mới có thể thật sự hiểu rõ thế nào là sự phát Bồ Đề tâm và sau này mới viên mãn Bồ đề nguyện rộng lớn như hư không.

[battinh]

II. PHẦN CHÁNH TÔNG

Nguyên văn:

• 此菩提心，諸善中王，必有因緣，方得發起。今言因緣，略有十種。何等為十？一者念佛重恩故；二者念父母恩故；三者念師長恩故；四者念施主恩故，五者念眾生恩故，六者念生死苦故，七者尊重己靈故，八者懺悔業障故，九者求生淨土故，十者為念正法得久住故。

Âm Hán Việt:

Thử Bồ đề tâm, chư thiện trung vương, tất hữu nhân duyên, phương đắc phát khởi. Kim ngôn nhân duyên, lược hữu thập chủng. Hà đẳng vi thập? Nhất giả niệm Phật trọng ân cố, nhị giả niệm phụ mẫu ân cố, tam giả niệm sư trưởng ân cố, tứ giả niệm thí chủ ân cố, ngũ giả niệm chúng sanh ân cố, lục giả niệm sanh tử khổ cố, thất giả tôn trọng kỷ linh cố, bát giả sám hối nghiệp chướng cố, cửu giả cầu sanh Tịnh Độ cố, thập giả vị niệm chánh pháp đắc cửu trụ cố.

• Dịch:

Tâm Bồ đề này là vua trong các pháp lành, phải có nhân duyên mới phát khởi được. Nhân duyên ấy, nay nói tóm lược thì có mười thứ là:

1. Là nhớ ơn sâu nặng của đức Phật.
2. Nhớ ơn cha mẹ.
3. Nhớ ơn sư trưởng.
4. Nhớ ơn thí chủ.
5. Nhớ ơn chúng sanh.
6. Nhớ khổ sanh tử.
7. Vì tôn trọng linh tánh của mình.
8. Sám hối nghiệp chướng.
9. Cầu sanh Tịnh Độ,
10. Vì mong muốn làm cho Phật pháp tồn tại lâu dài.

• Giảng:

Thử Bồ đề tâm, chư thiện trung vương: Tâm Bồ Đề này, là tâm trí huệ mà mọi người chúng ta đang tìm cầu. Bồ Đề là giác đạo, giác đạo thì trái ngược với không giác đạo. Chúng ta là chúng sanh nên không giác. Nhưng khi giác rồi thì sẽ phát Bồ Đề tâm, còn nếu không giác thì sẽ không biết phát tâm Bồ Đề. Tâm Bồ Đề này là vua trong các pháp lành. Bất luận chúng ta có làm việc lành nào đi nữa, cũng không quan trọng bằng việc phát tâm Bồ Đề. Vậy thì phát tâm Bồ Đề, nhất định phải có nhân duyên mới phát khởi được, cho nên nói Tất hữu nhân duyên, phương đắc phát khởi: Nhân là nhân của hạt giống, duyên là trợ duyên giúp đỡ tâm Bồ Đề. Nhân là chánh nhân quan trọng, duyên là trợ duyên giúp đỡ cho chánh nhân này phát triển.

Tại sao cần phải phát Bồ Đề tâm? Kim ngôn nhân duyên, lược hữu thập chủng: Nay nói nhân duyên ấy có mười thứ. Hà đẳng vi thập?: Mười thứ nhân duyên ấy là gì?

Nhất giả niệm Phật trọng ân cố: Chúng sanh không biết ân đức từ bi hỷ xả của đức Phật đối với chúng ta ra sao? Ân đức này không có cách chi hình dung ra được, cũng không có ngôn ngữ nào để diễn tả cho hết. Vì thế ân này là tối "trọng", là sâu nặng nhất. Đức Phật đã tu phước huệ trong ba tăng kỳ kiếp và vun trồng các tướng tốt trong trăm kiếp cũng chỉ là muốn cứu độ chúng ta, những chúng sanh hiện tiền được ly khổ đắc lạc. Cho nên tự bản thân Phật làm gương tu hành trước, rồi trải qua các thứ khổ cực gian nan, đủ thứ cảnh giới không thể nhẫn, khó chịu đựng được, mà ngài vẫn nhẫn chịu để cứu độ chúng sanh. Do đó ân đức Phật là sâu nặng nhất.

Nhị giả niệm phụ mẫu ân cố: Ân đức của phật cũng không dễ chi đền đáp cho nên chúng ta cần phải phát Bồ Đề tâm để đền đáp công ân Phật. Còn cha mẹ đối với chúng ta cũng có ân đức sâu dầy. Bởi cha mẹ sanh ra ta, mười tháng cưu mang, ba năm bú mớm, sau đó lại nuôi dưỡng chúng ta lớn lên thành người. Đó cũng là trọng ân không dễ gì báo đáp.

Tam giả niệm sư trưởng ân cố: Ân đức thứ ba chính là phải nhớ ơn Sư trưởng. Sư là những bậc thầy mà chúng ta theo học Phật pháp hầu khai mở trí huệ. Thầy từ từ dẫn dắt, dạy dỗ, chỉ bảo chúng ta, ân này chúng ta cũng cần phải báo đến.

Tứ giả niệm thí chủ ân cố: Thí chủ là những người hộ pháp. Chúng ta xuất gia tu hành, được thí chủ hộ trì, trợ giúp cho chúng ta tu đạo, nên cũng là ơn nặng. Nếu chúng ta không phát tâm Bồ Đề thì khó mà đáp trả được ân này. Như câu nói: "Tam tâm bất liễu thủy nan tiêu" nghĩa là nếu không quét sạch ba tâm. thì dù có uống một hớp nước của thí chủ không dễ gì tiêu cho được. Cho nên nhân duyên thứ bốn là phải nhớ ân thí chủ.

Ngũ giả niệm chúng sanh ân cố: Chúng sanh đối với ta cũng đều có ân nghĩa. Tất cả chúng sanh đều có mối quan hệ với chúng ta, cho nên chúng ta cũng cần phải báo ân.

Lục giả niệm sanh tử khổ cố: Thứ sáu là nhớ khổ sanh tử nên chúng ta cần phải phát Bồ Đề tâm.

Thất giả tôn trọng kỷ linh cố: Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, đều có thể làm Phật. Vậy đã có Phật tánh thì nên phát tâm Bồ Đề để Phật tánh của chúng ta được thành tựu mọt cách viên mãn. Cho nên chúng ta cần phải tôn trọng giác tánh minh linh vốn có của mình.

Bát giả sám hối nghiệp chướng cố: Nhân duyên thứ tám của sự phát Bồ Đề tâm là chúng ta phải sám hối nghiệp chướng, khiến cho nghiệp chướng của mình được tiêu trừ.

Cửu giả cầu sanh Tịnh Độ cố: Cầu sanh thế giới Tây phương Cực Lạc và được gặp đức Phật A Di Đà.

Thập giả vị niệm chánh pháp đắc cửu trụ cố: Chúng ta phát tâm Bồ Đề tu đạo, lại có thể tu hành chân chánh thì chánh pháp sẽ tồn tại lâu dài. Còn nếu không phát tâm Bồ Đề tu hành học đạo, thì chánh pháp sẽ không trụ thế lâu được.

Có mười loại nhân duyên như thế, cho nên bất luận là người nào cũng nên phát Bồ Đề tâm, khiến cho tâm Bồ Đề phát sanh. Không nên cho rằng chúng ta tu hay không tu, không có liên can gì đến người khác. Thật ra chúng ta cùng với khắp cả thế giới đều có mối quan hệ với nhau. Vì vậy nếu chúng ta phát tâm Bồ Đề, thì Phật pháp sẽ tồn tại lâu dài trên thế gian này và nếu không phát Bồ Đề tâm thì Phật pháp sẽ biến mất.

[Thánh_Tri]

Nhưng tâm nguyện vốn có nhiều tướng trạng khác nhau, nếu không chỉ ra thì làm sao biết phương hướng mà đến. Nay xin sơ lược trình bày với đại chúng. Sự phát tâm lập nguyện gồm tám tướng là: tà chánh, chân ngụy, đại tiểu, thiên viên. Thế nào là tà chánh, chân ngụy, đại tiểu, thiên viên? Ðời có kẻ tu hành mà từ trước đến nay chỉ một bề hành theo sự tướng, không biết tham cứu tự tâm, chỉ lo những việc bên ngoài, hoặc mong cầu lợi dưỡng, hoặc ưa thích hư danh, hoặc ham dục lạc hiện đời, hoặc mong cầu phước báo mai sau, phát tâm như vậy gọi là tà. Ðã không mong cầu hư danh lợi dưỡng, lại không ham quả báu dục lạc đời sau, chỉ vì mong liễu thoát sinh tử, vì Bồ đề, phát tâm như vậy gọi là chánh.

Tôi thấy ngài Thật Hiền viết rất hay đó. Còn HT Tuyên Hóa giảng không đúng bởi không rõ ý ngài Thật Hiền. Nay xin vì đại chúng mà tóm tắc bài "Khuyến Phát Bồ Đề Tâm Văn" của Thật Hiền Đại Sư.

Có Tám Tướng của Sự Phát Tâm Bồ Đề. Phải rõ 8 Tướng nầy là như thế nào để bỏ 4 tướng sai lầm, mà lấy 4 tướng đúng đắng:

4 Tướng Sai Lầm là: Tà, Ngụy, Tiểu, Thiên
4 Tướng Đúng Đắng là Chánh, Chân, Đại, Viên

Vậy thế nào là Tà Chánh Chân Ngụy Đại Tiểu Thiên Viên?

1. Trước nói về Tà Chánh:

Ngài Thật Hiện viết: "Ðời có kẻ tu hành mà từ trước đến nay chỉ một bề hành theo sự tướng, không biết tham cứu tự tâm, chỉ lo những việc bên ngoài, hoặc mong cầu lợi dưỡng, hoặc ưa thích hư danh, hoặc ham dục lạc hiện đời, hoặc mong cầu phước báo mai sau, phát tâm như vậy gọi là tà. Ðã không mong cầu hư danh lợi dưỡng, lại không ham quả báu dục lạc đời sau, chỉ vì mong liễu thoát sinh tử, vì Bồ đề, phát tâm như vậy gọi là chánh."

Người chỉ hành theo sự tướng, chỉ lo việc bên ngoài mà không biết tham cứu tự tâm (tức tham thiền) thì gọi là tu hạnh Tà. Chạy theo danh lợi, ham dục là Tà. Cho dù tu phước báo cho mai sau cũng là Tà, bởi không thể giác ngộ giải thoát. Làm ác phải chịu quả khổ thì luân hồi sanh tử đã đành. Mà làm lành cũng phải chịu quả vui nên phải luân hồi sanh tử để thọ quả vui đó. Cho nên Kinh Hoa Nghiêm nói "Quên Mất Bồ Đề Tâm mà làm các thiện nghiệp đều là ma nghiệp". Tâm Bồ Đề là tâm giác ngộ vô sở trụ, vô sở cầu. Còn chấp tướng thì còn sở trụ, còn mong danh lợi, ham dục lạc, mong phước báo thì còn sở cầu. Thế thì sao gọi là phát tâm Bồ Đề cho được? Cho nên như vậy gọi là hạnh Tà.

Thế nào là hạnh chánh? Phải quyết một lòng vì sanh tử, vì Bồ Đề, không ham danh lợi, không cầu quả báo dục lạc đời sau mà chuyên hết sức tham cứu tự tâm, tức tham thiền để giác ngộ tự tâm. Có như vậy mới gọi là phát tâm Bồ Đề chân chính, vì Bồ Đề là Giác Ngộ.


2. Kế nói về Chân Ngụy:

Ngài Thật Hiền viết: "Niệm niệm trên cầu Phật đạo, tâm tâm dưới độ chúng sanh, nghe con đường thành Phật lâu xa cũng không sanh tâm thối chí khiếp sợ, thấy chúng sanh khó độ mà không chán nản mệt mỏi, như leo núi cao vạn trượng cũng quyết trèo lên tận đỉnh, như lên tháp lớn chín tầng cũng cố lên cho đến tột nóc, phát tâm như vậy gọi là chân. Có tội không sám hối, có lỗi không trừ bỏ, trong trược ngoài thanh, trước siêng năng sau biếng lười, dù có tâm tốt phần lớn đều bị danh lợi xen lẫn, dù tu thiện pháp phần nhiều cũng bị nghiệp tội nhiễm ô, phát tâm như vậy gọi là ngụy."

Niệm niệm hướng về Phật Đạo nghĩa là bám sát công phu tham thiền không gián đoạn, niệm niệm hướng tới thoại đầu. Tâm tâm dưới độ chúng sanh nghĩa là khi niệm niệm hướng tới thoại đầu thì ngay lập tức tâm tâm đưa tất cả chúng sanh vọng tưởng ở nơi tâm mình vào vô dư niết bàn. Thấy chúng sanh vọng tưởng nơi tâm mình nhiều khó dứt, thấy con đường giác ngộ còn xa, mà không chán nản mệt mỏi, cứ gắng hết sức lực bình sinh hướng về phía trước, đột phá hầm sâu vô minh, như leo núi cao cũng phải quyết trèo lên tận đỉnh. Như vậy mới gọi là Chân.

Còn có tội không sám hối, có lỗi không trừ bỏ, trong trược ngoài thanh nghĩa là tội ở nơi tâm mà có, không sám tâm, không quét sạch tình thức hư vọng, nên ở trong tâm vẫn ô trược, ngoài giả vờ là trong. Không siêng năng tham cứu tự tâm để quét sạch vọng tình, nên dù có tâm mà thường bị danh lợi xen lẫn đên chạy theo danh lợi mà đánh mất công phu, và dù cho có phát khởi nhiều tâm thiện, làm nhiều việc thiện, thì chính những cái tâm hưng khởi ấy dù thiện cũng làm ô nhiễm tâm mình. Phát những cái tâm hư vọng ấy gọi là Ngụy.


3. Tiếp đến là Đại Tiểu:

Ngài Thật Hiền viết: "Chúng sanh độ hết, nguyện ta mới hết, đạo Bồ đề thành, nguyện ta mới thành, phát tâm như vậy gọi là đại. Xét xem ba cõi như lao ngục, nhìn sanh tử như oan gia, chỉ mong tự độ, không muốn độ người, phát tâm như vậy gọi là tiểu."

Chúng sanh vọng tưởng nơi tâm mình độ hết, quét sạch hết thì nguyện ta mới hết. Khi giác ngộ rồi thì nguyện ta mới thành. Phát tâm như thế gọi là Đại.

Xem ba cõi dục giới, sắc giới, vô sắc giới (tức tham, sân, si) như lao ngục, nhìn sanh tử như oan gia, tức là tránh né, đóng bít các căn, từ biệt các trần, chỉ hưởng cái u nhàn bên trong, chỉ mong tự độ, không muốn độ người, sợ vọng tưởng mà trốn nó, đây là ý nói người tu phép nhị thừa. Phát tâm như thế gọi là tiểu.


4. Sau cùng là Thiên Viên:

Ngài Thật Hiền viết: "Nếu ngoài tâm thấy có chúng sanh nguyện độ, có Phật đạo nguyện thành, công phu không xả, tri kiến không trừ, phát tâm như vậy gọi là thiên. Nếu biết tự tánh là chúng sanh nên nguyện độ thoát, tự tánh là Phật đạo nên nguyện viên thành, không thấy một pháp nào lìa tâm mà riêng có, lấy cái tâm hư không phát cái nguyện như hư không, làm cái hạnh như hư không, chứng cái quả hư không, cũng không có cái tướng hư không có thể đắc được, phát tâm như vậy gọi là viên."

Hết trong tâm còn có một niệm như là "chúng sanh nguyện độ, phật đạo nguyện thành, công phu, tri kiến" đều gọi là Thiên. Bởi dù chỉ còn một niệm thì một niệm ấy vẫn là vọng niệm, che lấp tự tâm. Chấp có chúng sanh để độ thì bị chúng sanh trói buộc, chấp có phật đạo để thành thì bị phật đạo trói buộc, chấp có công phu không buông thì bị công phu trói buộc, chấp có tri kiến tri giải hay không trừ thì bị tri kiến tri giải trói buộc. Các tâm hư vọng dù chỉ một cũng gọi là Thiên.

Khi các tâm hư vọng ấy đã được quét sạch, không còn chấp trụ một mảy mai nào tức giác ngộ tự tánh viên tròn rồi thì đó gọi là Viên.

Vài hàng vì đại chúng chia sẽ. Mong rõ tấm lòng thành!

[battinh]

Tôi thấy ngài Thật Hiền viết rất hay đó. Còn HT Tuyên Hóa giảng không đúng bởi không rõ ý ngài Thật Hiền. Nay xin vì đại chúng mà tóm tắc bài "Khuyến Phát Bồ Đề Tâm Văn" của Thật Hiền Đại Sư.

Bác Thánh_Tri,

Trước đây Bác cũng có đăng bài "Văn Khuyến Phát Bồ Đề Tâm" của đại sư Thật Hiền rồi, sao lúc đó Bác không trình kiến giải của Bác vào trong bài viết đã đăng. Phải đợi đến lúc tôi đăng bài này vào với lời giảng của Hòa thượng Tuyên Hóa, Bác xen vào với dụng tâm "hưng Thiền bác Tịnh" và chê Hòa thượng Tuyên Hóa không hiểu ý ngài Thật Hiền.

Tôi đành phải ngừng không đăng bài nữa vậy!

[Thánh_Tri]

Sao ông hay giận hay hờn làm cái gì.

Tôi viết góp ý là phần tôi, ông đăng bài là phần ông. Có gì đâu mà giận với hờn.

Rõ ràng ngài Thật Hiền ở 8 Tướng Phát Tâm Bồ Đề là nói đến Thiền mà người giảng không trúng ý thì tôi viết vài hàng chỉ rõ thôi. Chứ có hưng thiền bát tịnh ở đây đâu. Còn giảng không đúng ý thì nói không đúng chứ gì chê.

Đừng tình cảm mà quên lý trí.

Mong thay!

Thôi ông cứ việc đăng bài tiếp đi. Việc tôi đã làm xong rồi.

An Vui

[battinh]

Cám ơn Bác

Kính mời Bác vào nhà của Bác tha hồ mà dệt gấm thêu hoa, vì nhà người không linh bằng nhà mình!

[Khongduyen123]

Bồ đề tức phiền não.
Bị mắc lừa mà chẳng biết.
Xe hươu, xe nai, xe trâu, xe bò vẫn còn người thích (linh).