THIỀN LÂM BẢO HUẤN

[binh]

90 – ĐẠO VÀ THỜI

Ngài Linh Nguyên nói với Trường Linh Trác hòa thượng:
Hành đạo phải có thờ. Xưa kia ngài Từ Minh dụng ý đi lang thang trong đất Kinh Sở để tìm phương pháp truyền đạo . Người ta thấy thế khinh khi ngài, ngài an chịu sự nhẫn nhục nhơ nhớp ấy, và ngài chỉ cười mà thôi. Có người hỏi “sao họ đối xử với ngài như thế mà ngài lại cười ?” Ngài đáp “Ngọc liên thành và gạch ngói va chạm nhau, tôi biết hẳn là tôi không thắng nổi”. Mãi sau khi yết kiến ngài Thần Đỉnh, tiếng khen của ngài mới vang dậy khắp tùng lâm, và sau này ngài phục hưng lại phái Lâm Tế
Ôi đạo và thời không thể cưỡng chế được.

GHI CHÚ
Thần Đỉnh, Hồng Nhân thiền sư ở Đàm Châu nối pháp Thủ Sơn Niệm thiền sư thuộc đời thứ 9 phái Nam Nhạc. Ngài tu khổ hạnh, thường thường chỉ có một áo đụp che đỡ rét . Sau ngài vào ẩn ở núi Hành Nhạc. Một hôm có nhà hào quí đi chơi núi, trông thấy tướng mạo nhàn tĩnh của ngài , đồ dùng chỉ có một cái bát. Họ bèn thỉnh ngài về trụ trì chùa Thần Đỉnh. Suốt mười năm khô khan, đạm bạc không tay đổi, trong chùa không có một thưng gạo, ngày xin một chén cơm, pháp tọa là một giường gỗ, chung quanh có vài vị tân tăng mà thôi. Sau này tiếng ngài vang khắp nơi, đệ tử đông đảo và tài giỏi. Giữa lúc ấy thì ngài Từ Minh đến yết kiến. Ngài Từ Minh để tóc dài không cắt, mặc áo rách, nói tiếng nước Sở. Khi vào yết kiến ngài Thần Đỉnh, xưng là pháp điệt, cả chúng đều cười. Ngài Thần Đỉnh sai đồng tử ra hỏi : ”Trưởng lão nối pháp ai ?” Ngài Từ Minh ngửa mặt trông lên nhà và nói “ Ta từ Phần Dương lại”. Ngài Thần Đỉnh chống gậy đi ra, vui vẻ nhìn và hỏi “Phần Châu có bậc sư tử Tây Hà này à ?” Ngài Từ Minh chỉ về đằng sau nói “Nhà nghiêng kìa”. Đồng tử chạy về, ngài Thần Đỉnh cũng quay nhìn trở lại. Ngài Từ Minh ngồi xuống đất, cởi một chiếc giầy ra ngó. Ngài Thần Đỉnh quên cả việc hỏi han. Ngài Từ Minh từ từ đứng dậy, vừa xốc áo, vừa đi vừa nói “Thấy mặt không bằng nghe danh”. Ngài Thần Đỉnh co người đuổi theo không được, than rằng “Phần Châu lại có người này à!” Từ đấy ngài Từ Minh nổi tiếng khắp nơi, và làm hưng hiển lại tông Lâm Tế.

[binh]

91 – LO XA

Ngài Linh Nguyên nói với Hoàng Thái Sử:
Người xưa nói “Ôm lửa để dưới đống củi, nằm lên trên, lửa chưa cháy tới, cho là an ổn”. Lời nói này thực là một ví dụ về cơ an nguy, lẽ sinh tử rõ như ban ngày, không sai chút nào.
Người ta khi bình thường ở nơi an nhàn, ít ai lo đến lẽ sinh tử, họa hoạn . Một mai sự việc bất trắc xẩy ra , khi ấy mới dậm chân, đấm ngực kêu cứu thì đã muộn, và hoàn toàn không thể cứu giúp được.

[binh]

92 – VÌ ĐẠO

Ngài Linh Nguyên nói với ngài Phật Giám:
Phàm nhận được thư của Đông Sơn sư huynh, chưa bao giờ có lá thư nào sư huynh nói về việc đời. mà chỉ đinh ninh dặn dò nên quên mình để mở rộng đạo và dẫn dắt hậu lai mà thôi. Gần đây nhận được một lá thư, sư huynh nói: “Các trang trại hạn hán, mất mùa tôi đều không lo, mà chỉ lo Thiền gia không người có đạo nhãn. Mùa hạ năm nay có hơn một trăm vị an cư, trong nhà đem ra bàn chuyện “ con cẩu không có Phật tính “. Mà không vị nào hiểu được. Đó thực là đáng lo”.
Lời nói ấy thực chí lý vậy. Ngày nay cũng có những người lo: Hoặc lo việc chùa không làm xong, hoặc sợ có điều gì sơ xuất với quan chức, bị hiềm trách, hoặc lo thanh danh chức vị của mình không hiển dương, hoặc sợ đồ chúng không đông. So sánh hai sự lo ấy thực khác nhau như trời với đất vậy.
Ta thường suy nghĩ, những lời nói thành thực vừa ý ấy dễ gì được nghe lại. Cháu ta (chỉ ngài Phật Giám) là cháu nối pháp chính thức của Tông môn, nên gắng sức chấn chỉnh gia phong, an ủy sự kỳ vọng của Tông thuộc (những người thuộc Tông môn). Đó là sự cầu mong tha thiết của ta vậy.

[binh]

93 – THÀNH CÔNG

Ngài Linh Nguyên nói:
Lấy đá mài, mài đá mài, tuy không thấy nó món, nhưng có lúc thấy nó hết. Tròng cây, vun bón cây, tuy không thấy nó cao, nhưng có lúc thấy nó lớn. Chứa góp đức hạnh, tuy không biết sự hay của nó, nhưng có lúc đắc dụng. Nghĩa lý trái, tuy không biết sự xấu của nó, nhưng có lúc sẽ chết vì nó. Người học đạo, nếu như suy tính kỹ lưỡng được những lời nói trên và noi theo thực hành, quyết định thành bậc đại khí và mỹ danh vang dội. Đó là đạo lý xưa nay không thay đổi được vậy.

[binh]

94 – TÂM LƯỢNG

Ngài Linh Nguyên nói với Cổ hòa thượng ( Huệ Cổ thiền sư, nối pháp Linh Nguyên Thanh thiền sư, thuộc đời thứ 14 phái Nam Nhạc) :
Họa, phúc nương tựa nhau, tốt xấu cùng lãnh vực . Chúng đều do việc làm của người mà tự rước lấy. Như vậy há không đáng suy nghĩ sao ? Hoặc chuyên để những sự mừng, giận trong mình mà lòng dạ hẹp lại, không có lượng bao dung. Hoặc phóng túng tâm tư tiêu dùng hoang phí , theo dục vọng của người.
Những việc như trên đều không phải là những việc cấp bách của trụ trì mà thực ra nó là sự dông dở của tình ý, từ chỗ xa xôi mà dần dần phát khởi. Do đó nó tạo thành cơ sở, căn nguyên của họa hại vậy.

[binh]

95 – HỌA PHÚC

Ngài Linh Nguyên nói với Y Xuyên tiên sinh:
Họa có thể sinh ra phúc, và phúc có thể sinh ra họa. Họa sinh ra phúc vì người ta khi ở vào chỗ tai ách tha thiết nghĩ về sự được an và sâu xa tìm cầu lý giải thoát, nên kính cẩn sợ hãi, để tâm vào việc làm , do đó phúc sinh ra là thích đáng vậy. Phúc sinh ra họa vì người ta khi ở vào chỗ an lạc, thái bình, phóng túng trong sự xa hoa, dục lạc, dông dở trong sự kiêu mạn, lười biếng, do đó càng nhiều sự sơ sót, khinh người, nên họa sinh ra là thích đáng vậy.
Thánh nhân (Lão Tử) đã nói “Gặp nhiều nạn mới thành chí, không gặp nạn dễ mất mình. Được là đầu mối của mất, mất là lý lẽ của được”. Thế mới biết phúc không thể thường may gặp, được không thể thường hy vọng. Ở vào lúc có phúc biết lo đến sự tai họa thì phúc ấy giữ được. Thấy được biết lo mất , thì được ấy hẳn tới. Cho nên người quân tử , an không quên nguy, trị không quên loạn vậy.

[binh]

96 – MINH ĐẠO

Ngài Linh Nguyên nói với Y Xuyên tiên sinh :
Như người đi nắng, ghét thấy dấu vết và hình bóng, liền quay đầu chạy. Song càng chạy vội bao nhiêu, dấu vết càng nhiều và hình bóng càng nhanh bấy nhiêu. Chẳng bằng vào chỗ rợp mà nghỉ, hình bóng tự diệt và dấu vết tự dứt. Hàng ngày xét rõ việc này, chỉ một phút tĩnh tọa là có thể tiến được đạo vậy.

97 – LƯỢNG SỨC

Ngài Linh Nguyên nói:
Ngôi vị trụ trì nếu năng lực ít mà trách nhiệm quá nặng, thì ít có vị làm việc được trọn vẹn. Vì phúc đức ít ỏi, độ lượng hẹp hòi, kiến văn thô lậu, không theo việc thiện, làm việc nghĩa, lại tự cao, tự quảng mà ra vậy.

[binh]

98 - ẨN MÌNH

Ngài Linh Nguyên nghe thấy ngài Giác Phạm bị Tần Cối trách phạt, đuổi ra Lĩnh Hải, ngài than :
Cây lan trồng giữa đường, quyết không có sự xanh tốt suốt bốn mùa , mà cây quế mọc nơi hang sâu thì giữ được hoàn toàn sự xanh tốt quanh năm. Xưa nay người tài trí bị mất mạng, bị sàm báng, bị tội vạ thì nhiều, còn những người biết tìm xét, biết cùng sự phù – trầm của đời để bảo toàn được thân mình thì ít. Cho nên thánh nhân nói “ Người có tư chất thông minh, xét người một cách kỹ lưỡng hay bị gần chỗ chết, vì hay bàn việc người. Người biện bác cao rộng, hay bị nguy đến thân, vì hay vạch lỗi xấu của người”. Lời nói này hẳn có ở trường hợp ngài Giác Phạm.

GHI CHÚ:
Ngài Đức Hồng, Giác Phạm thiền sư trụ trì chùa Thanh Nguyên ở Thụy Châu. Ngài họ Bành ở Bản Quận, nối pháp Chân Tịnh Văn thiền sư, thuộc đời thứ 13 phái Nam Nhạc. Thời Nam Tống, vua Cao Tôn phong hiệu cho ngài là Bảo Giác, Viên Minh. Người đương thời gọi ngài là Tịch Âm Tôn giả. Lúc Tần Cối chuyên quyền, ghét những người tốt, người giỏi trong thiên hạ. nhân có kẻ sàm tấu cáo gian cho thiền sư, nên thiền sư bị Tần Cối trách phạt, đuổi ra Lãnh Hải

[binh]

99 – BIẾT VÀ LÀM

Ngài Linh Nguyên nói với ngài Giác Phạm :
Tôi nghe ngài ở Lĩnh Nam thường thường nghiên cứu kinh Lăng Nghiêm và đặc biệt thêm lời giải thích những ý thiếu, đó không phải là sự hy vọng của kẻ bất tiếu. Vì cái học văn tự không thể làm thông suốt tính - nguyên người đương thời., lại làm cho kẻ hậu học ngăn che mất trí- nhãn của tiên Phật. Bởi họ nương tựa vào sự giải thích của người khác, làm ngăn lấp cửa tự ngộ của họ. Nhờ khẩu thiệt, họ có thể thắng những người ít học, nhưng mở rộng thần cơ để chứng ngộ đến chỗ cực diệu thì rất khó. Cho nên sự hiểu biết và sự thực hành so le nhau nhiều quá, thì kiến văn ngày càng thêm mê mờ vậy.

[binh]

100 – DIỆU DỤNG

Ngài Linh Nguyên nói :
Sự cử động , thi thố của người học đạo không thể không xét và lời nói, việc làm của người học đạo cũng không thể không xem. Người ít nói chưa hẳn là người ngu, người nói giỏi chưa hẳn là người trí, người quê mùa, chất phác chưa hẳn là người bội nghịch, người thuận theo mình chưa hẳn là người trung. Cho nên Thiện Tri Thức không thể dùng lời nói mà biết hết được tình người và không thể dùng ý mình mà tuyển chọn học giả.
Hàng tăng sĩ trong năm hồ, bốn biển, ai không muốn cầu đạo. Nhưng những người hiểu rõ tâm mình, thấy suốt chân lý, thì trong trăm nghìn người không được một người. Tuy vậy trong số ấy những người cố gắng sửa mình, trau giồi hạnh kiểm, gom góp học vấn, vun trồng đức nghiệp, thành một người có phẩm cách cũng phải mất ba mươi năm công phu mới đạt được. Ngẫu nhiên có một sự sai lầm, mà tùng lâm ruồng bỏ, thì suốt đời người ấy chẳng thể lập nghiệp được nữa. Viên ngọc sáng soi được 12 cỗ xe không thể không có tỳ vết, ngọc bích liên thành há không có vết đục? Phàm người ta trong cõi hữu tình thì đều có lỗi lầm. Đức Khổng Tử còn cho 50 tuổi mới học kinh dịch,lời nói ấy không phải là thái quá. Trong khế kinh cũng nói “không sợ ý niệm phát khởi, chỉ sợ giác ngộ chậm trễ” . Như vậy từ bậc hiền thánh trở xuống, ai là người không có lỗi lầm ! Những người được uốn nắn thành ở nơi bậc Thiện tri thức, thì những phẩm vật ấy không nên bỏ sót vậy.
Cho nên có chỗ nói :Người thợ mộc khéo tùy theo gỗ mà làm bánh xe hay căm xe, như vậy gỗ cong hay thẳng đều dùng được , không bỏ xót mảnh nào. Người khéo điều khiển xe ngựa tùy theo đường hiểm hay đường dễ mà đổi ngựa cho hợp. Như vậy ngựa dở, ngựa hay không trái tính chúng.Vật còn như thế thì người cũng nên thế. Nếu tiến, thoái tùy theo tình yêu, ghét ; tan hợp lệ thuộc vào sự hứng thú dị, đồng thì không khác nào người thợ mộc bỏ dây mực mà làm theo gỗ cong, thẳng , như người buốn bán bỏ bàn cân mà so sánh nặng, nhẹ. Tuy cho là tinh vi nhưng không thể không lầm lẫn được.

[binh]

101 – CÔNG TÂM

Ngài Linh Nguyên nói :
Người khéo trụ trì lấy tâm chúng nhân làm tâm mình; lấy tai, mắt chúng nhân làm tai mắt mình, mà không cần phải dùng riêng tai mắt mình. Như thế thì có thể suốt được chí chúng nhân và hết được tình chúng nhân. Dùng tâm chúng nhân làm tâm mình thì sự ưa ghét của ta là sự ưa ghét của chúng nhân, cho nên ưa không tà và ghét không lầm, tội gì phải dùng đến sự riêng tư, ký thác vào tâm phúc người (cá nhân) và cam chịu sự nịnh hót của người. Đã dùng tai mắt chúng nhân làm tai mắt mình thì sự thông minh của chúng nhân là sự thông minh của mình. Đã minh thì cái gì cũng soi thấu, đã thông thì cái gì cũng nghe biết, tội phải dùng đến sự riêng tư ký thác vào tai mắt người (cá nhân) mà vời lấy sự ngăn che, mê hoặc của người.
Giải bày tâm phúc, ký thác tai mắt, bậc hiển đạt chuyên xét lỗi mình theo sự mong muốn của chúng nhân , không chút riêng tư nên tâm chúng nhân đều quay về. Và nhờ đó đạo đức, nhân nghĩa được lưu bá xa gần, thích đáng với lẽ này vậy. Ngược lại tâm ý của người ngu, kẻ bất tiếu chuyên xét lỗi người, trái với lòng mong ước của chúng nhân, sa vào thiên lệch, riêng tư nên tâm chúng nhân đều xa lánh và do đó, tên xấu, hạnh hiểm truyền bá xa gần cũng thích đáng với lẽ này vậy.
Thế mới biết : trụ trì cùng theo sự mong muốn của chúng nhân, gọi là người hiền triết, người trái với sự mong muốn của chúng nhân gọi là kẻ dung lưu. Tóm lại, ý bày tỏ tâm phúc , ký thác tai mắt có khác nhau, mà thiện ác, thành bại trái nghịch nhau như thế, há chẳng phải cái tình và tìm lỗi có khác. Và cái đạo dùng người ấy chẳng đồng ư ?

[binh]

102 – HÓA DUYÊN

Ngài Linh Nguyên nói :
Cận đại, sự giao thiệp của các trưởng lão có hai loại nhân duyên, mà phần nhiều là thấy sự trí thức của người không rõ rệt, nên bị va chạm vào hai loại gió: thuận, nghịch của đời làm mất pháp thể.
Một là nhân duyên ứng phó với nghịch cảnh, bị va chạm nhiều vào loại gió suy tổn
Hai là nhân duyên ứng phó với thuận cảnh bị va chạm nhiều vào loại gió quyền lợi .
Đã bị va chạm hai loại gió trên, thì khí lực của sự mừng giận, giao động trong tâm, khí sắc hớn hở, hầm hầm hiện trên nét mặt. Do đó đem lại sự điếm nhục pháp môn và bị sự chê bai của người hiển đạt.
Chỉ bậc có trí tuệ gặp duyên thuận nghịch khéo chuyển nó làm phương tiện nhiếp hóa và lưu lại tiếng tốt, dẫn đạo hậu lai là hơn cả. Như Lang Da hòa thượng (tức Quảng Chiếu, Tuệ Giác tiền sư ở Trừ Châu, nối pháp Phần Dương Chiêu thiền sư, thuộc đời thứ 10 phái Nam Nhạc) tới Tô Châu thăm ông Phạm Hy Văn (tức Phạm Trọng Yêm tự Hy Văn, người Nhữ Nam thời Tống Nhân Tôn ông giữ chức Tham Chính, lấy tên Thụy là Văn Chính Công , ông hỏi đạo nơi ngài Lang Da) được tín thí cúng dường số tiền đến hoan 1000 quan, ngài liền sai người âm thầm đi tính số tăng chúng của các chùa trong thành, và cũng âm thầm sai đem số tiền trên cúng dường tăng chúng. Các thí chủ định sửa cơm chay cúng dường, ngài đã từ biệt ông Phạm Hy Văn trước, tờ mờ sáng hôm ấy ngài xuống thuyền về chùa, không chịu ở lại. Sáng ngày chúng nhân biết ngài đã về, có người đuổi theo ngài đến Thường Châu để mời lại. Nhưng được ngài thuyết pháp cho nghe, Những người ấy nhận pháp lợi mà trở về.
Xem cử chỉ ấy của một vị trưởng lão, khiến cho cả đạo và đời ở Cô Tô đều khởi tín tâm, và tăng thêm đạo chủng một cách sâu xa. Đây là chuyển duyên làm phương tiện nhiếp hóa. Việc này cùng với các vị có mưu kế , lạm trộm pháp vị, tham cầu lợi dưỡng cho mình, thực cách xa nhau như trời với đất vậy.