HOA HỒNG ???

[nhao minh]

Trong quyển "Đại Đường Tây Vực Ký" của Trần Huyền Trang do tiến sĩ Nhuế Truyền Minh biên tập và chú thích (Tiến sĩ Lê Sơn dịch), tác giả 3 lần nhắc đến cụm từ "hoa hồng", và cả 3 lần cụm từ này đều đi chung với các loài trái cây.

Thế là phát sinh một số thắc mắc :

1. Xưa nay con người tại địa phương đó đã rất yêu thích hoa, và "hoa hồng" đã trở thành một loại đặc sản ?
2. "Hoa hồng" không phải là một loài hoa, mà là một loài trái cây ?
3. Tác giả hay Dịch giả đã dịch sai ?

Trước hết, chúng ta xem lại vị trí hiện diện của cụm từ này trong sách đã nói đến :

Trang 34 :

NƯỚC A KỲ NI

(AGNI)

Rời Cao Xương(1) cố địa bắt đầu vào nước gọi là A Kỳ Ni(2), xưa gọi là nước Yên Kỳ (Agni).

Nước Agni, chiều đông tây dài hơn sáu trăm dặm, chiều nam bắc dài hơn bốn trăm dặm. Chu vi đại đô thành dài sáu bảy dặm. Bốn bề dựa vào núi, đường đi hiểm trở, dễ việc phòng thủ. Sông suối chằng chịt thuận lợi cho việc dẫn thủy nhập điền, Thổ nhưỡng thích hợp với các loại cây trồng : lúa mì, lúa mùa, lúa mạch, hương táo, bồ đào, lê, hoa hồng. Khí hậu ôn hòa, phong tục chơn chất. Văn tự là chữ Ấn Độ(3) có phần thêm bớt chút ít. Y phục bằng len dạ, tóc cắt ngắn, đầu trần, không quấn khăn. Tiền tệ có tiền vàng, tiền bạc, tiền đồng lẻ(4). Nhà vua là người bản xứ, dũng mà ít mưu, thích khoe khoang. Nước thiếu kỷ cương, pháp luật không nghiêm.

Trang 39 :

NƯỚC KHUẤT CHI

Nước Khuất Chi(1), chiều đông tây dài hơn một ngàn dặm, chiều nam bắc dài hơn sáu trăm dặm. Chu vi đại đô thành dài mười bảy , mười tám dặm. Đất đai thích hợp các loại cây trồng : lúa mì, lúa mạch, lúa canh, lúa đạo(2). Sản xuất bồ đào, thạch lựu, lê, hoa hồng, đào, hạnh. Khoáng sản có : vàng, đồng, thiếc, sắt, chì. Khí hậu ôn hòa, phong tục chơn chất. văn tự bằng chữ An Độ cải biến. Âm nhạc Khuất Chi(3) trình độ đặc biệt cao hơn các nước khác, y phục bằng vải dệt từ lông lạc đà, tóc cắt ngắn, đầu đội khăn. Tiền tệ có tiền vàng, tiền bạc, tiền đồng lẻ. Nhà vua người dân tộc Khuất Chi, kém trí mưu, bị quyền thần kèm chế.

Trang 752 :

Nước CHƯỚC CÚ CA

Nước Chước Cú Đa(1), chu vi khoảng một ngàn dặm. Đại đô thành có chu vi mười dặm. Tường thành cao vút kiên cố. Dân cư đông đúc. Núi đồi liên tiếp nhấp nhô, lởm chởm sa thạch, nằm giữa hai con sông, đồng ruộng trải rộng bao la, trồng rất nhiều nho, lê, hoa hồng, trái cây. Khí hậu lạnh lẽo, nhiều gió. Cư dân nóng nảy, bạo liệt, quen lừa đảo dối trá, thường công khai tranh cạnh cãi vả. Văn tự chung với văn tự nước Cù tát Đán Na, song có tiếng nói riêng. người ở đây coi thường lễ nghĩa liêm sĩ, không siêng học chữ tập nghề, song dốc lòng thờ phụng Phật giáo, siêng việc làm tích thiện, trồng đức. Trong nước có mấy mươi ngôi chùa, phần lớn đã hư hỏng, khoảng một trăm tăng đồ, theo phái Phật giáo Đại Thừa.

Khi tìm hiểu về cụm từ này, chúng tôi tra lại nguyên bản tiếng Trung, thì trong sách "大唐西域記 (Đại Đường Tây Vực Ký)" do 芮傳明譯注 Nhuế Truyền Minh biên tập chú thích thì cũng dùng từ "花红 hoa hồng".

Thế là trong bản dịch, tiến sĩ Lê Sơn đã dùng từ Hán Việt "Hoa hồng", chứ không phải hoa hồng theo nghĩa tiếng Việt.

Từ được dùng trong nguyên bản "Đại Đường Tây Vực Ký" của Ngài Huyền Trang là "柰 [nài] Nại".

Tự điển © ZDIC.NET【汉典】giải thích :

苹果的一种，通称“柰子”；亦称“花红”、“沙果”。
là một loại táo, thường gọi là "nại tử", cũng gọi "hoa hồng", "sa quả".

Ngoài ra, loại cây và trái này còn gọi là 林檎 (Lâm Cầm), 文林郎果 (Văn Lâm Lang quả), 频婆果(Tần bà quả), 朱柰(Châu Nại), 五色柰 (Ngũ sắc nại)

Cây thuộc họ tường vi (Rosaceae), lớp táo (Malus), có tên Latin là Malus asiatica Nakai. Phân bố nhiều ở các vùng núi cao miền Tây Trung Hoa. Trái, rễ cây và lá cây đều có thể dùng làm thuốc, trị bệnh tiêu đàm, trừ ho. rễ cây trị sán lãi, giải khát và các bệnh ngoài da.


Vì thế, dịch là "hoa hồng" là đúng. Chỉ có điều dễ gây nhầm lẫn, nếu soạn giả dịch là "Sa quả" hay "Lâm Cầm" (từ dùng trong thuốc Bắc) thì chắc không bị ngộ nhận như trên.