Chỉ có 6 thức.

Mời các bạn thảo luận giáo lý và phương pháp hành trì Phật giáo Nam truyền.
zelda
Bài viết: 682
Ngày: 22/08/07 09:21
Giới tính: Nam
Đến từ: HCM
Nghề nghiệp: Đi làm , đi học

Chỉ có 6 thức.

Bài viết chưa xem gửi bởi zelda »

Lời đầu:
Thức hay là tâm .
Theo tư tưởng của Nguyên Thuỷ , Tiểu Thừa, Đại Thừa thi chỉ có 6 thức nhưng mãi đến 900 năm sau Phật Niếp Bàn thì luận sư Thế Thân mới đề cập đến Mạt-Na Thức và A-Lại-Da Thức trong môn Duy Thức Luận của Ngài .
Tuy nhiên ngay từ thời ấy Mạt - Na và A - Lại - Da không được gọi là thức nhưng sau này do truyền tay nhau và cũng do sự kết bùi càng lúc càng dày nên bắt đầu người ta phán luốn cho Mạt -Na và A-Lại-Da là thức ,và mặc dù luận sư đã cố tránh, người sau vẫn chấp lấy nó như là bản tâm, một ý niệm khác về Đại Ngã hay, linh hồn này bất biến. Đó là điều chúng ta cần phải lưu ý để khỏi rơi vào ngoại đạo tà kiến.Và đấy chính là những sự sai lầm lớn cho đại đa số người học Phật sau này.

Theo Vi DIệu Pháp của Nguyên Thuỷ thì mọi tâm sinh khởi thì phải đi đôi với sự sinh khởi của một tiến trình . Trong tiến trình của tâm đó lại có nhiều yếu tố duyên khởi mang một tác dụng khác nhau. Mạt-na không phải là một tâm (thức) mà nó là một phần của Javana trong tiến trình tâm . Còn A-lại-da cũng không phải là một tâm (thức) mà chỉ là vai trò Tadālambana và Bhavanga ở cuối tiến trình tâm mà thôi. Khi xem Mạt-na như một tâm, người ta dễ lầm nó như một thành phần có sẵn, trong khi Javana có thể khởi, có thể không khởi tùy duyên, tùy mỗi người. A-lại-da cũng vậy, khi xem đó là một tâm, mà lại căn bản tâm nữa người ta dễ lầm với một bản thể luận thường kiến.
Javana là Tốc hành tâm (tâm Đổng Lực), Tādalambana là Đồng sở duyên (tâm Mót hay tâm Thập Di), Bhavanga là Hữu Phần (hay tâm Hộ Kiếp ).

TIếp theo sẽ nói thêm thế nào là Javana , Tadālambana ,Bhavanga...................................................

Tâm đổng lực (javanacitta) ra sao?

Danh từ Javana xuất nguyên từ "√ju" là chạy nhanh. Đây là một danh từ kỹ thuật rất quan trọng, thông thường có nghĩa là nhanh lẹ như javanahaṃsa (con thiên nga nhanh nhẹn) hay javanapaññā (nhanh trí).

Trong Abhidhamma danh từ này được dùng theo ý nghĩa thuần túy kỹ thuật, Ngài Santakicco (Tịnh Sự) dịch là đổng lực, để chỉ cho ý nghĩa "nhanh nhẹn – javana" nhưng tiềm ẩn một sức mạnh, vì chính nơi đây đã lưu giữ hạt giống nghiệp (bījakamma) cho quả dị thục sau này, ngoại trừ đổng lực của vị A La Hán.

Bà Rhys Davids viết: "Tôi đã trải qua suốt nhiều giờ để suy tư về danh từ javana và rốt cùng bỏ đi danh từ apperception để tìm một chữ khác thích ứng hơn, hoặc để nguyên danh từ javana mà không dịch..."

Ở đây Javana gọi là chạy vì suốt trong tâm lộ, nó sinh diệt liên tục bảy (hay năm) sát-na, nó là một loại tâm, cùng "đeo níu" một cảnh. Tuy bảy sát-na đổng lực có bản chất giống nhau, nhưng tiềm lực mạnh yếu lại khác nhau.

Ở tâm lộ ngũ môn, javanacitta luôn luôn là tâm Dục giới, đó là 29 tâm (12 tâm bất thiện, 8 tâm đại thiện, 8 tâm đại Hạnh và tâm Sinh tiếu), không thể có tâm Đáo đại hay tâm Siêu thế trong lộ ngũ môn (tâm Đáo đại: Mahaggatā, là những tâm thiền thiện hoặc tâm thiền của vị A laHán, gọi là tâm thiền Hạnh - jhānakriyacitta).

Ngoại trừ 8 tâm đại Hạnh (tâm đổng lực Dục giới của vị A La hán) với tâm Sinh tiếu có tính phi nhân phi quả (nahetuka navipāka) nên không cho quả dị thục về sau. Chính trong giai đoạn này nghiệp thiện được tạo ra từ tâm thiện hay nghiệp bất thiện được hình thành từ tâm bất thiện.

Như khi gặp kẻ thù tư tưởng thù hận phát sanh, thế là nghiệp bất thiện được tạo ra từ tâm sân, nhưng với người có trí, có niệm vẫn có thể khởi lên tâm từ bi với kẻ thù, thế là nghiệp thiện được hình thành từ tâm vô sân.

Chính vì thế, Đức Phật có dạy trong Kinh Pháp Cú rằng:

"Làm điều ác do ta
Làm cho ta ô nhiễm, do ta.
Do ta, không làm điều bất thiện
Do ta, tự làm cho mình thanh tịnh" (PC165)

Trong 7 sát-na đổng lực, sát-na thứ nhất có sức mạnh kém nhất vì sanh khởi trước tiên, không có tiềm lực đồng chủng nâng đỡ, yếu kém thứ hai là sát-na thứ 7, tuy có tiềm lực trước nâng đỡ nhưng đã muội lược và sắp diệt.

Mạnh nhất là sát-na thứ 4 vì là sát-na Quyền (trong 7 đổng lực), bốn sát-na còn lại khó mà xác định.

Ta nên hiểu rằng: Javana thiện hay Javana bất thiện là phần tích cực tạo thành nghiệp hữu (kammabhava), nó tạo điều kiện cho kiếp sống vị lai.


Nói dong dài nhưng xin tóm lại là Javana không phải là thức mà chỉ là Tốc Hành Tâm sinh nghiệp , nhưng theo tư tưởng của Đại Thừa thì lại hiểu lầm đó là thức.

Đồng sở duyên: diễn ra trong 2 sát-na tâm, nó giữ vai trò như A-lại-da trong Duy Thức để ghi nhận lại tiến trình tâm vừa xảy ra, nhất là giai đoạn tốc hành tâm.

Đồng sở duyên tương đương với thức uẩn trong sự tập khởi của ngũ uẩn, về phương diện ghi lại chủng tử.

Tất cả các giai đoạn tiến trình tâm này đều có sự hiện diện của thọ.

Sau đây mình xin nói về Tâm Hộ Kiếp :

1) Tâm Hộ Kiếp: là tâm chủ quan gìn giữ kiếp sống khi không bị cảnh giới kích thích tới (phần tiềm thức).

2) Tâm Hộ Kiếp quá khứ: là tâm chủ quan (tâm hộ kiếp) sanh diệt đồng thời với cảnh hiện đến nhưng chưa bị cảnh chi phối. Hiện tượng nầy kéo dài trong 1 tâm sát na.

3) Tâm Hộ Kiếp rung động: là trạng thái tâm chủ quan bị cảnh mới chi phối. Kéo dài 1 tâm sát na.

4) Tâm Hộ Kiếp ngưng lại: hay tâm hộ kiếp dứt dòng là tâm chủ quan chấm dứt để nhường chỗ cho tâm khách quan khởi lên ghi nhận và xử sự với cảnh mới. Kéo dài 1 tâm sát na.

Và cũng xin được Giải Thích Các Giai Đoạn Của Tiến Trình

Trên đây là tiến trình tâm diễn ra qua 5 cửa (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân). Tiến trình qua ý môn chúng ta sẽ nói sau. Tuy nhiên dù tiến trình qua ngũ môn vẫn có sự tham dự của ý thức.

- Ngũ môn hướng tâm: 3 giai đoạn hữu phần cũng được tính vào trong tiến trình nhưng thực ra đến ngũ môn hướng tâm thì tâm mới thực sự khởi.

Ngũ môn hướng tâm chỉ là phản xạ tự nhiên của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân trên đối tượng tương ứng. Cụ thể như khi một người nằm ngủ, bỗng có tiếng động làm anh ta giật mình, toàn thân người ấy bị đánh thức và hướng đến đối tượng. Nhưng thật ra vì là tiếng động nên chỉ có nhĩ môn thật sự hướng đến đối tượng. Nếu là hình ảnh thì nhãn môn hướng đến, nếu là sự đụng chạm thì thân môn hướng đến v.v...

- Ngũ thức: khi một trong 5 môn hướng về đối tượng thì thức của môn ấy liền cộng tác vào. Ví dụ nếu đối tượng là tiếng động thì nhĩ thức cộng tác. Vì vậy đến đây 1 trong 5 thức khởi tác dụng. Có đôi khi nhiều thức cùng khởi một lần, như vừa thấy vừa nghe chẳng hạn.

- Tiếp thọ tâm: sau khi một trong 5 thức khởi lên thì tâm tiếp nhận đối tượng. Giả sử như nhãn thức khởi lên thì sự tiếp nhận sẽ giống như chiếc máy hình bấm nút để thu hình.

- Suy đạc tâm: sau khi thu hình vào, đây là lấy mắt làm điển hình, thì nó hiện lên trên phim (ví dụ máy hình) từng chi tiết của đối tượng, giai đoạn này mang tính phân tích.

- Xác định tâm: sau khi ghi nhận từng chi tiết một cách phân tích, tâm bắt đầu tổng hợp các chi tiết để hình thành toàn diện đối tượng, và xác định đó là hình gì.

Ba giai đoạn này nói về ý thức nhưng tương đương với tưởng trong ngũ uẩn, chỉ xảy ra trong 3 sát-na-tâm.

- Tốc hành tâm: đây là giai đoạn quan trọng hình thành sự tạo tác của tâm kéo dài đến 7 sát-na. Nó chính là hành trong ngũ uẩn. Hầu hết các tâm sở quần tụ ở đây tùy theo tính chất thiện, bất thiện, bất động hay siêu thế tâm. Mạt-na thức nằm trong tốc hành tâm này.

- Đồng sở duyên: diễn ra trong 2 sát-na tâm, nó giữ vai trò như A-lại-da trong Duy Thức để ghi nhận lại tiến trình tâm vừa xảy ra, nhất là giai đoạn tốc hành tâm.

Đồng sở duyên tương đương với thức uẩn trong sự tập khởi của ngũ uẩn, về phương diện ghi lại chủng tử.

Tất cả các giai đoạn tiến trình tâm này đều có sự hiện diện của thọ.

Kết luận :
Do không hiểu được sự thật hay chân lý của kinh muốn nói đến,mà chỉ hiểu nghĩa kinh mà lại không có sự đối chứng thực tế, do vậy rất nhiều sự hiểu lầm cho rằng thức có đến 8, nhưng thực ra chỉ có 6.
Hy vọng với bài viết này sẽ bổ sung cho các bạn hiểu rõ thêm thế nào về thức .


Gieo suy nghĩ, gặt hành động
Gieo hành động, gặt thói quen
Gieo thói quen, gặt tính cách
Gieo tính cách, gặt số phận

Dick Lyles
Trả lời

Đang trực tuyến

Đang xem chuyên mục này: Google [Bot]23 khách