Bây giờ ba không còn nữa, sự lớn lên, trưởng thành của chị còn có ích lợi gì không hả em? Chính chị đã khiến cho má đau khổ cho đến giây phút cuối của cuộc đời. Vậy mà chị luôn luôn xem mình là nạn nhân. Chị mù quáng, và trách móc cả ba má nữa. Chị tưởng rằng ba má chỉ thương các em mà thôi. Dù sao, thì các em cũng xứng đáng nhận được sự ưu ái của ba và của má. Các em đã biết an ủi ba má ở những giây phút khó khăn nhất của gia đình.Còn chị, chị chỉ biết đòi hỏi và cảm thấy bị bỏ rơi, phản bội. Ba có cho chị bao nhiêu tình thương, thì chị cũng thấy không đủ. Chị đã lầm, tưởng rằng thương yêu con cái là bổn phận của người làm cha. Bây giờ chị mới thấy tình thương đó không phải là bổn phận, mà là một món quà. Món quà tình thương đã được ba gói lại cẩn thận, và trao tặng chị mỗi ngày, nhưng chị không biết quí. Chị chỉ biết trách móc, hờn giận mỗi khi ba làm điều gì mình không hài lòng mà thôi. Chị đã từng giận hờn, im lặng, không nói chuyện với ba cả tháng trời để mà trừng phạt ba. Và chị đã hài lòng khi thấy ba oằn người, cong lại trong sự đau khổ.

Trong gia đình, chị đặt mình trong vị trí của một nạn nhân. Chị từng chọn theo phe của má mỗi khi ba má cãi cọ với nhau. Lạ thật, nếu thương má thì chị đã không nên chọn phe như vậy. Gia đình là để cho mình hạnh phúc với nhau. Khi chọn phe là mình đã để cho mình rơi vào trong đau khổ. Khi có hạnh phúc, mình ôm được tất cả mọi người vào lòng. Chị đã chọn phe của má vì chị có những niềm đau nỗi khổ mà không nhận ra; chị tưởng rằng mình thương má. Tội nghiệp cho má biết mấy. Chị đã không góp phần tạo dựng được hạnh phúc cho gia đình, bởi vì chị là một người đang đi tìm. Chị đi tìm một thế giới hạnh phúc ở bên ngoài. Chị muốn chứng minh cho ba thấy là mình có thể thành công. Chị dại thật. Ba không cần chị chứng minh điều gì cả. Ba chỉ cần chị nói một câu nói ngọt ngào, chứng tỏ chị hiểu được tình thương ông dành cho chị. Chị chỉ có sự trách móc dành cho ba mà thôi. Vậy mà chị lại tưởng mình là nạn nhân của ba. Chị còn kéo theo má; cho rằng má cũng là nạn nhân của sự độc tài của ba. Chị có quyền hưởng thật nhiều nhưng chị đã đánh mất tất cả. Cuộc đời này có lập lại một lần nữa không em? Chị muốn làm lại từ đầu, để thấy mình có thể hạnh phúc trong vòng tay của gia đình.

II.
Mới đó mà ba mươi năm đã trôi qua rồi. Em không ngờ mình gặp lại chị qua những lá thư như vầy. Hồi đó, chị còn nhỏ quá. Chị nhỏ hơn em bây giờ nhiều lắm. Và em nhìn chị, không như một người chị lớn của em, mà như đang nhìn một đứa em còn nhỏ dại, có một vài lỡ lầm. Trong căn phòng trống, chị đã có thì giờ để nhìn lại. Em có cảm tưởng như chị đang tu tập. Vậy thì nơi đó, chị không đang mất hết tự do, mà đang giành lại tự do cho chính mình. Tự do được làm bằng cái gì hả chị? Tự do được làm bằng khả năng sống có hạnh phúc. Biết bao nhiêu người đang đánh mất tự do, chỉ vì họ xem thường hạnh phúc mình đang có. Chị đã từng xem thường tình thương ba dành cho chị. Chị coi đó là lẽ thường tình. Và chị dễ dàng nổi giận biết mấy, mỗi khi ba không đáp ứng một đòi hỏi, yêu cầu của chị. Chị có biết là ba cưng chìu chị nhất nhà không? Chị đã không thấy điều này. Và tất nhiên chị cũng không biết ba đau khổ đến mức nào mỗi khi chị bỏ rơi, tỏ ra không quan tâm đến ba. Nhưng rồi ba đã học được bài học của mình. Càng đòi hỏi nơi chị, ba càng dễ rơi vào đau khổ. Ba đã học cách chăm sóc lấy bản thân của mình.

Đối với các em, ba không chìu chuộng như cách ba dành cho chị. Nhìn bề ngoài, có vẻ như ba nghiêm khắc với các em hơn. Nhưng các em không buồn. Các em chỉ muốn ba sống cho có hạnh phúc. Ba đã cực khổ cả cuộc đời để tạo một cơ sở vững chắc cho gia đình mình. Và ba có quyền có hạnh phúc. Em vẫn thường hỏi ba: “Ba có hạnh phúc không ba?” Em hỏi ba thật nhiều lần. Đó là cách em bày tỏ tình thương đối với ba. Chị muốn chứng minh cho ba thấy là mình có thể thành công ở trong cuộc đời này. Điều đó em có thấy. Em thấy chị phấn đấu, cố gắng thành công ở trong cuộc sống. Ba cũng muốn chị thành công. Và mỗi khi chị thất bại, ngã xuống, em thấy ba đau buồn, khổ sở. Chính trong những lúc như vậy, các em đã đưa cánh tay của mình ra để mà nâng đỡ ba. Ba cần sự nâng đỡ của mình biết mấy. Nhưng điều em phục ba nhất là ông biết cách để chăm sóc lấy tự thân của mình. Càng về già, ba càng tự do hơn. Và sự tự do đó là hoa trái của một sự luyện tập. Em thấy ba ít bận bịu hơn. Ba thong dong, làm những việc mình ưa thích bằng tất cả sự thoải mái, hạnh phúc của mình.

Ba đã tìm thấy hạnh phúc. Chị cũng vậy. Lá thư của chị gửi cho em, đã cho em thấy là chị đang có hạnh phúc. Em mừng cho chị. Mỗi người trong chúng ta, đều phải tìm thấy tự do của mình. Cánh cửa của căn phòng chị đang ở, đã đóng chặt, khóa kín. Nhưng sự tự do trong lòng chị đang mở ra cho chị thấy một khung trời mùa xuân. Chị đã nhìn lại quá khứ của mình với thật nhiều thông cảm và bao dung. Và qua đó, chị đang sống lại quá khứ một cách sâu sắc hơn. Cuộc đời này có lập lại không? Có chứ. Cuộc đời này lặp lại mỗi ngày. Để rồi mỗi ngày mình nhìn cuộc đời này bằng một đôi mắt mới hơn, hạnh phúc hơn. Nhìn như vậy, chị sẽ thấy là ba vẫn còn đó, để cho chị khám phá thêm về ba, mỗi ngày. Chị sẽ thấy ở ba những gì mà chị chưa từng thấy xưa kia. Mỗi lần mùa xuân trở về, là ta lại có dịp khám phá ra một vẻ đẹp mà ta chưa kịp nhìn, kịp thấy ở trong những năm trước. Cuộc đời này cũng giống như mùa xuân vậy. Nó lặp lại, và cho phép ta có cơ hội sống hạnh phúc hơn. Trong quá khứ, em đã từng trách móc chị. Em biết chị thương ba má và các em. Nhưng em vẫn thấy chị bỏ rơi gia đình. Nhiều lần, chị bỏ rơi ba. Nhưng may thay, em đã sống lại quá khứ đó thật nhiều lần, và khám phá không biết bao nhiêu là hoa thơm cỏ lạ ở trong mùa xuân của quá khứ đó. Em thấy mình thông cảm và biết ơn chị nhiều hơn.

III.
Cám ơn em. Chị đã khám phá ra một mùa xuân ở đằng sau cánh cửa im lìm và lạnh lùng này. Em có thể nói là cánh cửa lòng chị đã mở ra, và chị đã gặp lại ba. Mỗi ngày, chị nói chuyện với ba thật nhiều. Chị học em, hỏi ba:

- Ba có hạnh phúc không?

Ba đã nhìn chị, mỉm cười. Đôi mắt của ba chứa thật nhiều niềm vui. Ở trong đó, chị bắt gặp ánh sáng của hạnh phúc. Mỗi khi ba vui, ông trở nên thật khôi hài. Từ lâu, chị quên mất ba là người khôi hài nhất nhà. Đúng là chị đang khám phá lại mùa xuân ở trong ba. Em thì có tánh nghiêm trang, ít nói. Nhưng mỗi lần em mở miệng là cả nhà phải chú ý. Về điềm đó, em giống má. Chị giống ba hơn. Có phải vì vậy mà ba và chị có nhiều xung khắc với nhau hơn không? Có ông thầy bói đã từng nói với má là ba với chị không hạp tuổi với nhau đó em. Chị đâu có tin mấy cái chuyện bói toán đó.

Ba mỉm cười, và hỏi:

- Con chờ đợi một cuộc hội ngộ giữa hai cha con mình như vầy lâu lắm rồi phải không?

Nghe ba hỏi vậy thì chị bật khóc. Một nỗi cô đơn dâng lên, xâm chiếm tâm hồn chị. Phải rồi, chị đã đi tìm ba suốt cuộc đời của mình. Chị đi tìm ba, và chị đi tìm chính bản thân của mình. Chị đi tìm một mùa xuân, nơi mà sự sống thật sự có mặt. Ba không đợi chị trả lời, mà nói tiếp:

- Ba đã gặp con, và nói chuyện với con như vầy lâu lắm rồi. Con đừng nghĩ rằng thời gian là một con đường thẳng. Cha con mình không phải đang gặp nhau trong hiện tại, mà cũng không phải gặp nhau trong quá khứ. Ba đã gặp con, nói chuyện với con, hiểu thêm về con từ khi ba tiếp xúc được với sự sống. Mỗi người trong chúng ta đều có một cuộc đời để sống, và một con đường để đi. Ba đã thấy là ba không thể đi con đường của con được. Nhưng ba biết, mình sẽ gặp nhau khi mỗi người trong chúng ta mở được cánh cửa của mùa xuân. Con có thể cho rằng ba đã mở ra cánh cửa mùa xuân trước con. Nơi đó, ba đã gặp con, như con đang gặp ba ngày hôm nay.

Nghe ba nói, chị vừa khóc, lại vừa cười. Chị hiểu từng lời ba nói với chị. Chị nói:

- Phải rồi. Con đã đi con đường của chính mình. Thật ra thì con chưa bao giờ mong chờ ba đi con đường này cho mình. Có phải vì vậy mà con đã từ chối mọi sự dìu dắt, chỉ vẽ của ba? Và con cũng hiểu ra, có lúc, ba đã phải can đảm buông cánh tay con ra, để cho con tự đi trên con đường của mình. Con đã gây ra quá nhiều sai lầm; những sai lầm mà ba đã mong con tránh khỏi. Nhưng con không tránh được một sai lầm nào cả. Con vấp té không biết bao nhiêu lần. Rồi lần này nữa. Con tưởng rằng cánh cửa của cuộc đời đã đóng lại, không chừa cho con một nẻo sống. Vậy mà trong lúc bế tắc nhất; con ngỡ rằng mọi cánh cửa của sự sống đã đóng chặt; trong lúc con tuyệt vọng nhất, chán chường nhất, thì cánh cửa mùa xuân lại mở ra. Sự sống trong con, tưởng như đã chết sau những ngày dài trong mùa đông buốt giá, lại đâm chồi nẩy lộc. Em con nói đúng, sự sống luôn bắt đầu trở lại, mới tinh, và chờ đợi chúng ta khám phá. Con đang khám phá lại mình, phám phá lại ba má, và các em. Con khám phá lại sự sống chung quanh con.

- Con có hạnh phúc không con?

- Ba hỏi con câu hỏi con vừa hỏi ba. Và ba biết con hơn ai hết. Không, chính con mới biết mình rõ nhất. Con nhận ra hạnh phúc là một cái gì có thật. Cũng như mùa xuân có thật. Sự sống đang có mặt. Sự sống nơi ba, tưởng như đã tắt ngấm, nay lại bừng dậy trong một không gian, gần như không có không gian; ở một thời gian gần như không có thời gian. Em con nói rằng ba đã học chăm sóc lấy chính mình. Và con đang học chăm sóc lấy chính con đây. Ba hỏi con có hạnh phúc không? Ba ơi, con đang có hạnh phúc. Con không còn nghi ngờ gì nữa là ngay giữa khổ đau, hạnh phúc vẫn là một cái gì có thật. Trong một căn phòng trống, với cánh cửa im lìm khóa kín, con đã mở được khung trời mùa xuân. Con đang mất tự do, nhưng không còn đánh mất hạnh phúc được nữa. Mùa xuân đã hé mở những chiếc lá non đầu tiên và không còn dừng lại được nữa...

Em có tin là chị đã nói những lời như vậy với ba không? Có thể chị đã nói với chính mình. Nhưng hình ảnh của ba mà chị tiếp xúc được sao mà sống động vậy. Rồi chị nhìn thấy má. Má nhìn chị mà mỉm cười. Mỗi khi chị nói chuyện được với ba thì má luôn luôn mỉm cười, hạnh phúc.

Pháp, 09-12-2008

Lữ