Ngày của Mẹ lần thứ 28 ở quê người, thằng con trai út của Mạ bỗng nhớ ngày qua.

Nhớ những ngày khói lửa trên quê hương và tiếng hát học trò Nguyễn Hoàng Quảng Trị đồng vọng ước mơ:

Mẹ Việt Nam mắt ngời sáng quắc,

Nghe đâu đây tiếng vọng hòa bình,

Mẹ mừng nhòa đôi mắt long lanh,

Nghe tin con vẫn còn ngày xanh.

Và nữa…

Tiếng ca của một thời bão nổi:

Mẹ Việt Nam ơi, Mẹ Việt Nam ơi!

Chúng con xin thề giữ thơm quê Mẹ,

Chúng con xin nguyền khắc sâu ơn Mẹ,

Một đời chìm sâu vào trong thế giới.

Chỉ còn tình yêu của Mẹ mà thôi,

Ơi, Mẹ Việt Nam ơi!

Còn non một tuần lễ gần dịp kỷ niệm Ngày Của Mẹ năm nay (Mother’s Day: 9-5-2010), tổ chức Nuôi Dưỡng Trẻ Con – Save the Children – quốc tế, quy tụ 160 nước trên toàn cầu để đánh giá vai trò của người mẹ đã tạo ra sự an lành và hạnh phúc cho con cái như thế nào.  Người mẹ Hoa Kỳ đứng vào hàng thứ 28.  Những bà mẹ Na Uy và Úc đứng hàng đầu; Afghanistan và các nước Congo, Sudan, Niger đứng vào hạng chót.

“Ở nhà nhất mẹ nhì con…”.  Những  bà mẹ Việt Nam một đời kham nhẫn nuôi con và dường như bị chìm sâu giữa lòng thế giới.  Nhưng đến khi tiếp cận hay sống chung với nhiều dân tộc khác nhau giữa ngã tư toàn cầu như Mỹ thì “mình mới thấy được mình” và Mẹ Việt Nam bỗng đứng trên cao vời chót vót của bất cứ danh sách nào nhân thế.

Ba mươi lăm năm lịch sử người Việt sống ở nước ngoài đã thực sự tô đậm hình ảnh người Mẹ Việt Nam nơi xứ người.  Gà trống bố nơi quê người thường gáy to hơn; nhưng gà mái mẹ vẫn ẩn nhẫn làm công việc “một con bươi, chín mười con lượm” gieo neo nuôi cho đàn con khôn lớn.

Nói rằng, xã hội phương Tây mà điển hình xứ Mỹ, là đất dụng võ cho tài năng và đức hạnh của người phụ nữ phương Đông, không phải là điều quá đáng đối với người Việt sống ở nước ngoài.  Người Việt định cư ở xứ nầy trong vòng vài ba chục năm thường vẽ ra những bức tranh so sánh thú vị trong những buổi họp mặt gia đình.  Buổi đầu xa xứ, những ông Trần, bà Nguyễn; con Bé, thằng Cu… lang thang, lếch thếch bước xuống những phi trường đồ sộ xứ người với cái túi ni-lông ICM đựng giấy tờ tùy thân, với hai bàn tay trắng và một chữ tiếng Mỹ, tiếng Anh bẻ đôi chưa có.  Thế mà vài ba chục năm sau, cha mẹ đã xây dựng được một sự nghiệp vững chắc cho gia đình và con cái trở nên những nhà chuyên môn thành đạt trên đất Mỹ.  Đất có màu mỡ, giống và phân có tốt lành đến mức nào đi nữa, vẫn cần đến bàn tay chăm bón thì cây đời mới trổ cành, xanh lá tốt tươi. Bàn tay Mẹ.

Tuy không ai phủ nhận được rằng, công cha như Núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong Nguồn; nhưng người Mẹ Việt Nam trên vùng đất mới, thường đóng vai trò then chốt cho sự thành bại của con cái trong mỗi gia đình.

Vai trò người đàn ông làm đầu tàu kinh tế của truyền thống gia đình Việt Nam khi ra tới nước ngoài bỗng chững lại.  Thế mạnh của người cha trong gia đình chuyển sang người mẹ vì xã hội kỹ nghệ phương Tây không sẵn sàng đón nhận tay nghề, khả năng hội nhập và sức mạnh gánh vác của người đàn ông phương Đông vừa mới đến.  Trong lúc đó, sự mềm dẽo, tính chắt chiu và tinh thần chịu thương chịu khó của người mẹ Việt Nam là vốn quý để tranh sống bước đầu trên vùng đất mới.  Với đôi bàn tay khéo léo và lòng kham nhẫn, một người phụ nữ Việt Nam có thể chỉ cần 3 tháng học và thực hành nghề Nails (làm móng tay) thì cũng tạm nuôi sống gia đình; tương đương với mức thu nhập trung bình của một người đàn ông phải đầu tư đi học kiếm tay nghề ít lắm cũng mất vài ba năm.  Chín mươi phần trăm các tiệm làm Nails ở khắp nhiều thành phố lớn tại Hoa Kỳ là do phụ nữ người Việt làm chủ.  Nhưng hầu hết đó là những bà mẹ thuộc về thế hệ di dân thứ nhất.  Thế hệ thứ hai và càng về sau chủ yếu đầu tư vào giáo dục lâu dài hơn là tìm học nghề ngắn hạn để kiếm tiền cấp thời. Rất nhiều gia đình người Việt đông con, có con cái tốt nghiệp đại học và hậu đại học chủ yếu do bàn tay của người mẹ.

Huyền thoại nòi giống Nhật Bản, Trung Hoa, Đại Hàn, Ấn Độ… thông minh,  ưu việt hơn dân tộc Việt Nam chỉ còn là dấu vết ngộ nhận đã thành quá khứ trong các hệ thống trường học phương Tây và Hoa Kỳ.  Tuổi trẻ Việt Nam ở nước ngoài đã làm vẻ vang nòi giống mình bằng những thành tựu học vấn cụ thể ngang tầm với những sắc dân có truyền thống học vấn xuất sắc cả Á lẫn Âu.

Nếu nhìn vào thành quả của đàn con để vinh danh người mẹ thì sẽ có rất ít “lão nam nhi” người Việt dám hiên ngang tranh thắng với quý bà nội, bà ngoại của bé Xí, cu Tèo!  Có người đã khen cái sức mạnh đa năng tranh sống ấy là khả năng quyền biến của những bà mẹ Việt Nam: “Osin cũng được, y dược cũng hay, móng tay cũng khéo.”

Có dịp tìm hiểu và so sánh với những người mẹ “Đông Dương” của các sắc dân khác – cũng đến Mỹ đồng thời và có cùng cảnh ngộ sau cuộc chiến Việt Nam như người Lào, người Cam Bốt, người H’mong, người Miên – mới thấy được sự tuyệt vời của lòng mẹ Việt Nam nơi xứ người.  Đó là tấm lòng hy sinh “lấy ngắn đánh dài”.  Người mẹ không quản thân mình để làm bất cứ việc gì, nghề gì lương thiện trong xã hội mới để có điều kiện vật chất lo cho đàn con ăn học.  Khi từng đứa rạng rỡ được soi mặt mình trong tấm gương phản chiếu tài năng của cộng đồng thế giới, cũng là lúc được nghe tiếng mẹ cười.

Trong lòng mỗi người mẹ Việt Nam xa xứ đều có ít nhất là một rẻo đất quê nhà mang theo.  Rẻo đất là một dải đất nhỏ bé, vô danh, không ai đo bằng thước bằng gang.  Trên quê xưa, xen lấn giữa những nền nhà, khu vườn, thửa ruộng, thường có những rẻo đất dư gần như quên lãng.  Những bà mẹ quê vẫn thường tận dụng hết những rẻo đất đó để trồng rau.  Dăm tép hành, vài bụi sả, mấy cọng rau thơm, vài ba gốc đậu, ít đọt môn khoai… là cả một thế giới ươm ủ âm thầm nhưng thường mang lại hạnh phúc cho người thân yêu.  Đó là những bữa cơm đạm bạc mà đầy hương vị cho cả gia đình với cảnh chồng chan vợ húp, con cái hít hà.

Những rẻo đất quê nhà ấy vẫn được mang theo trong tráp hành lý tinh thần của người Việt sống ở nước ngoài.  Rẻo đất như một biểu tượng của mối quan hệ giữa phương tiện và hạnh phúc: Phương tiện rất eo hẹp như rẻo đất bỏ quên nhưng vẫn có thể tạo ra nguồn hạnh phúc nồng ấm cho gia đình qua bàn tay chịu thương, chịu khó của Mẹ.  Rẻo đất trong suy tư sẽ giữ lại một chút bản sắc của đất lề quê thói trước cảnh lạ nước, lạ người thường đổi thay và quay nhanh như chong chóng.  Rẻo đất quê nhà mang theo không phải là tài sản vật chất mà đó là truyền thống Lòng Mẹ Việt Nam. Rẻo đất giữa đời thường sẽ giúp trồng lại những rẻo vườn rau nơi căn nhà mới.  Hầu hết nhà ở tại Mỹ lớn nhỏ tùy nơi, nhưng đều có vườn trước, vườn sau.  Nhưng giá trị hiện tiền của nó không phải là vật chất mà là tinh thần.  Bởi vậy, bên cạnh những vườn cỏ, vườn hoa, cây cảnh trang trí, phần đông người Việt mà đặc biệt là những bà mẹ có nhà riêng đều trồng những rẻo vườn rau bên hông nhà; mùa nào thức ấy.  Vô hình chung, vườn rau của ngày xưa quê mẹ, trở thành một hình ảnh văn hóa tha hương góp phần tô thêm một nét trong bản sắc của người Việt đang sống ở nước ngoài.

Vẻ đẹp chân thật thường không cũ với thời gian.  Lòng mẹ Việt Nam là nét đẹp điển hình và chân phương trong văn hóa Việt.  Muốn cho những thế hệ kế thừa sẽ tiếp tay lưu giữ và thắp sáng hoài những nét đẹp Việt Nam trong khung cảnh quê người, mong những đức lang quân và những đứa con ngoan, những đàn cháu giỏi nơi quê người sẽ chung tay làm những điều thật đẹp để mừng Ngày Của Mẹ là ngày ngọt ngào đầy thương yêu và hạnh phúc.

Ngày của Mẹ, xin tặng một đóa hoa hồng cho những ai còn Mẹ. Và xin tặng một biển hoa hồng cho những ai mất mẹ vì biển hoa hồng ấy như lá rừng lao xao vô tận nhưng mong gì vắt được thành một giọt nước mắt khóc Mẹ ngày xưa.

Trần Kiêm Đoàn

Sacramento, tháng Năm 2010