Nếp sống muôn đời của Tổ tông…”
Mái chùa là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của mọi người. Một ngôi chùa được xây dựng lên, tạo duyên lành cho hàng ngàn Phật tử hướng thiện, sớm kệ, chiều kinh, bỏ dữ, làm lành.
Đúng như câu đối hai bên cửa chính Tổ đường Tổ đình Nghĩa Phương :
Đi đến cửa chùa đem lòng hỉ xả,
Bước vào cảnh Phật giữ dạ từ bi.
Tổ đình Nghĩa Phương tọa lạc tại số 2 đường Lý Thánh Tôn, thuộc phường Vạn Thạnh, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Chùa được xây dựng vào cuối thế kỷ 19, cách nay 120 năm, tuy không lâu lắm nhưng lại có một vị trí rất đặc biệt trong lịch sử phát triển Phật giáo. Nơi đây là cái nôi đã đào tạo chư Tôn giáo phẩm của Giáo hội và chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng trong những bước thăng trầm và phát triển của Phật giáo tỉnh nhà nói riêng, nền Phật giáo cổ truyền nói chung.
Khách du lịch đã đi qua nhiều cảnh non cao hùng vĩ, lầu đài nguy nga, nhưng khi ghé qua thành phố Nha Trang ai mà chẳng mến, chẳng yêu và ngợi khen:
Nha Trang thanh lịch
Nha Trang đạo đức
Thật thế, thành phố nằm cạnh bờ biển Thái Bình Dương theo chiều dài hơn hai mươi cây số. Thêm cảnh Tháp Bà thâm nghiêm, Hòn Chồng thơ mộng, cùng gió biển hiền hoà khiến lòng người thân thiện, chăm lo tu niệm.
Nếu đi sâu vào giữa phố, gần sân vận động Nha Thành ta đã nghe thấy tiếng mõ đều nhịp, cùng lời kinh chan hoà trầm bổng, tiếng chuông ngân nga của ngôi chùa cạnh đó.
Nơi này, cách đây khoảng hơn trăm năm về trước là một bãi cát hoang chỉ lưa thưa năm, ba cây bàng, cây tra, thường làm chỗ trú cho mấy cậu trẻ chơi ú tim hay đánh đáo.
Chùa Nghĩa Phương do hai anh em Ngài Phổ Nhựt và Phổ Quảng từ quê hương Quảng Bình vào đây tạo lập vào đời Thành Thái thứ 2, năm Canh Dần (l890), do Tổ Đạt Khương Viên Giác, chùa Săc Tứ Hải Đức (trước đó là Chùa Duyên Sanh) Chứng minh.
Ngài Trần Đức Tâm, húy thượng Ngộ hạ Lý tự Chí Bình, hiệu Phổ Quảng và em trai là Ngài Trần Đức Tựu húy thượng Ngộ hạ Niệm tự Chí Mẫn hiệu Phổ Nhựt, thuộc dòng Lâm Tế, đời thứ 39, nguyên quán làng Xuân Sơn, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Thân sinh của hai Ngài là Cụ ông Trần Đức Mậu và cụ Bà Trần Đô Hường, Cả hai Ngài đều là bậc Nho học uyên thâm, chán cảnh danh vọng phù du, thường tìm những nơi danh lam thắng cảnh, thi phú an nhàn.
Hai Ngài lênh đênh trên chiếc thuyền nan từ quê hương theo biển cả xuôi Nam viếng cảnh. Nhưng đến Nha Trang gặp nhân duyên Phật pháp đưa đến, hai Ngài đã thọ giáo với Tổ Đạt Khương – Viên Giác và khi sáng lập am tranh thờ Phât, đã được Tổ an danh là Nghĩa Phương tự.
Lúc đầu, nơi đây chỉ là một am tranh nhỏ, đơn sơ, tạm đủ để Phật tử quanh vùng lui tới sớm kệ, chiều kinh, phát tâm tu học…
*TRÙNG TU CHÙA NGHĨA PHƯƠNG LẦN THỨ I (1905):
Năm 1905, sau 15 năm kiến tạo, Phật tử ngày một đông, mái am tranh không còn đủ chỗ để Thiện nam, Tín nữ gần xa tu niệm, Ngài Phổ Quảng đã phát nguyện trùng tu lần thứ nhất, để cho ngôi Tam bảo được huy hoàng, có đủ phương tiện hoằng dương Phật pháp.
Năm năm sau, vào ngày Rằm tháng 5 năm Ất Mùi, Ngài Phổ Quảng đã thâu thần viên tịch.
Với đức tính hiền lành, cần cù, chịu khó, cùng với vốn nho học thâm uyên, Ngài Phổ Nhựt tham khảo kinh điển Phật giáo và khuyến hóa mọi người tu hành, nên chẳng bao lâu tiếng đức vang khắp tỉnh Khánh Hoà, Phật tử gần xa thường xuyên lui tới. Tuy là bần tăng ở chốn am tranh, nhưng các nhà trí thức ở Nha Thành đến quy y, học hỏi ngày một đông.
*TRÙNG TU CHÙA NGHĨA PHƯƠNG LẦN THỨ II (1932):
Duyên lành đã đến, Ngài Phổ Nhựt phát nguyện trùng tu lại ngôi Tam bảo Nghĩa Phương lần thứ hai, từ một mái am tranh trở thành ngôi Già Lam Bửu điện vào năm 1932.
Thật là:
Nghĩa niệm kế tiền thân thừa khai giác lộ
義 念 继 前 親 承 開 覺 路
Phương danh thuỳ hậu thế đại triển sơn môn
芳 名 垂 後 世 代 表 山 門
Tạm dịch:
Nhớ Nghĩa xưa nối tiếp tiền nhân nương theo đó mở con đường giác.
Danh Thơm mãi lưu truyền hậu thế thật xứng danh rường cột sơn môn.
Sau mấy chục năm tài bồi công đức nền móng Thích gia, dắt dẫn Phật tử gần xa tu học. Ngài được Phật tử chung quanh chùa nhiệt tình ủng hộ, khuôn viên chùa được mở rộng, thiện nam, tín nữ quy y ngày một đông. Nghĩa Phương tự bước đầu đặt một dấu ấn đẹp, một niềm tin trong lòng Phật tử và dân chúng Nha Thành.
Thế rồi thân tứ đại mỏi mòn, theo quy luật vô thường, có sanh ắt có diệt, Ngài đã an tường thị tịch vào ngày mồng 4 tháng 6 năm Ất Dậu (1945). Trụ thế 74 năm, Ngài là Tổ Khai sơn Tổ đình Nghĩa Phương Nha Trang.
- Thừa kế đệ tam trú trì Tổ đình Nghĩa Phương từ năm 1948 đến năm 1972 là cố HT Thích Bích Lâm – nguyên Viện trưởng giáo hội Phật giáo Cổ truyền Việt Nam.
- Thừa kế đệ tứ trú trì Tổ đình Nghĩa Phương từ năm 1972 đến nay là HT Thích Trí Tâm – Thành viên Hội đồng chứng minh Trung Ương GHPGVN, Trưởng ban Nghi lễ Trung Ương GHPGVN, Phó Trưởng ban thường trực Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Khánh Hòa.
Viết xong nhân kỷ niệm 120 năm Khai sơn Tổ đình Nghĩa Phương
(1890-2010)
Trí Bửu Nguyễn Thừa
