Bài học lớn từ những câu chuyện nhỏ
Câu chuyện về
BỒ TÁT VÀ LA HÁN
Bành Học Văn
Phiên dịch: Nguyễn Kim Dân *NNT
Nhà Xuất Bản Lao Động Xã Hội
Lời Nói Đầu
Sự hiện diện của con người luôn bị chi phối, tác động bởi lẽ vô thường ấy, nhưng người ta lại không chú ý đến, thậm chí không chịu thừa nhận nó. Nhưng tự nhiên vốn có quy luật và con người cũng không nằm ngoài quy luật đó. Giống như trái đất có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông; con người cũng không tránh khỏi vòng sinh, lão, bệnh, tử. Vô thường hay biến dịch là sự tất yếu của tự nhiên trong khi đó con người luôn mong muốn, khao khát sự ổn định, vĩnh hằng. Cho nên khi mọi việc không như ý muốn, họ đâm ra thất vọng, đau khổ, sợ hãi đến tột cùng. Chỉ những bậc tu hành hay những người đã thấu hiểu và nắm rõ được lẽ vô thường thì khi đối diện với nó, họ luôn giữ tâm thái an nhiên, tự tại, đón nhận nó một cách tự nhiên và coi đó là lẽ thường tình. Nói cách khác, khi họ đã đạt đến sự "nhậm vận" thì có thể hòa đồng nội tâm với ngoại giới, vượt lên trên sự phân biệt giữa "cái ta" và "cái không phải là ta". Nghĩa là không còn thắc mắc lo ngại trước sự thay đổi, biến động của vô thường nữa.
Bài học lớn từ những câu chuyện nhỏ là một bộ sách gồm mười quyển, tập hợp những câu chuyện về đức Phật, các vị Bồ tát, La Hán, các Tăng Ni, Cư sĩ... trên đường giáo hóa, phổ độ chúng sanh giác ngộ, thoát khỏi kiếp luân hồi, nhận ra cái lẽ vô thường của tạo vật...
Ngoài ra, đó còn là những câu chuyện về các vị Quốc vương, các thương nhân, những người phụ nữ và cả những loài vật. Đó có thể là những nhân vật thông minh, tài giỏi, dũng cảm, nhân từ... biết lắng nghe và thấu hiểu những lời ảo diệu thâm sâu của Phật pháp, làm được những điều tốt đẹp, thậm chí hy sinh cả bản thân để mang lại hạnh phúc và sự yên bình cho chúng sanh. Cũng có thể là những nhân vật ích kỷ, tham lam, độc ác, gieo bao tai họa cho con người... nhưng cuối cùng đều được giác ngộ và tự hối cải. Ngược lại, nếu họ vẫn còn mê muội, cố chấp... thì sẽ bị quả báo, bị đày ải trong kiếp luân hồi hay dưới những tầng sâu của địa ngục. Không dừng lại ở những điều ảo diệu của giáo lý nhà Phật, những câu chuyện trên còn có tác dụng vô cùng to lớn đối với tư tưởng, tình cảm và hành động của con người. Nó mang lại ý nghĩa giáo dục và có giá trị nhân văn sâu sắc. Nó khuyên con người phải hành thiện, từ bỏ điều ác, sự đố kỵ, lòng tham... biết hy sinh, ban tặng, khoan dung và độ lượng đối với đồng loại, và cả những loài vật nhỏ bé, tầm thường.
Thời gian như "bóng câu qua cửa sổ", đời người như ánh chợp lé lên trong phút chốc, còn sự thịnh suy thì mong manh như giọt sương đầu ngọn cỏ. Nếu hiểu được sự vô thường ấy thì mọi vui buồn, sương khổ đều là lẽ tự nhiên hay sự thường tình. Và như vậy con người đâu còn có gì đáng phải lo ngại giữa "cõi đi về" này.
Xá Lợi Tử! Sắc bất dị không, không bất dị sắc, sắc tức thị không, không tức thị sắc, thọ, tưởng, hành, thức, diệc phục như thị.
Xá Lợi Tử! Thị chư pháp không tướng, bất sanh, bất diệt, bất cấu, bất tịnh, bất tăng, bất giảm. Thị cố không trung vô sắc, vô thọ, tưởng, hành, thức; vô nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý; vô sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp; vô nhãn giới nãi chí vô ý thức giới; vô vô minh, diệc vô vô minh tận, nãi chĩ vô lão tử, diệc vô lão tử tận; vô khổ, tập, diệt, đạo; vô trí diệc vô đắc.
Dĩ vô sở đắc cố, Bồ đề tát đỏa y Bát nhã Ba la mật đa cố, tâm vô quái ngại, vô quái ngại cố, vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng, cứu cánh Niết Bàn.
Tam thế chư Phật y Bát nhã Ba la mật đa cố, đắc A nậu đa la Tam miệu tam Bồ đề.
Cố tri Bát nhã Ba la mật đa, thị đại thần chú, thị đại minh chú, thị vô thượng chú, thị vô đẳng đẳng chú năng trừ nhất thiết khổ, chân thật bất hư.
Cố thuyết Bát nã Ba la mật đa chú, tức thuyết chú viết:
Yết đế, yết đế, Ba la yết đế, Ba la tăng yết đế, Bồ đề tát bà ha.
Tạm dịch:
- Quán Tự Tại thực hành trí tuệ
Bát nhã Ba la mật sáng ngời
Bấy giờ Bồ tát quán soi
Thấy rằng năm uẩn ba đời đều không.
Vượt tất cả các vòng khổ ách
Hãy nghe này Xá Lợi Phất ông!
Sắc nào có khác gì không
Không nào khác sắc, sắc không vốn dồng.
Cả thọ, tưởng, thức, hành cũng thế
Tánh, chân không các pháp viên thành
Thảy đều chẳng thiệt, chẳng sanh
Chẳng nhơ, chẳng sạch, chẳng tăng giảm gì.
Trong chân không chẳng hề có sắc
Chẳng thọ, tưởng, hành, thức trong không
Mắt, tai, mũi, lưỡi, ý, thân
Sắc, thanh, vị, xúc, pháp, hương không còn.
Không nhãn thức đến không ý thức
Không vô minh hoặc hết vô minh
Không điều già chết chúng sinh
Hết già, hết chết thực tình cũng không.
Không trí tuệ cũng không chứng đắc
Bởi có gì là chỗ đắc đâu
Bấy lâu Bồ tát dựa vào
Trí Ba la mật, thẩm sâu thực hành.
Mọi chướng ngại quanh mình tan biến
Mọi việc đều chẳng khiến hoảng kinh
Xa lìa mộng tưởng đảo điên
Niết bàn rốt ráo an nhiên thanh nhàn.
Bát nhã ấy rõ ràng trí tuệ
Mà ba đời chư Phật nương qua
Bồ đề vô thượng chứng ra
Nên xem Bát nhã Ba la mật là:
Lời thần chú sâu xa bậc nhất
Lời thần chú rất mực quang minh
Chú thần cao cả anh linh
Là lời thần chú thực tình cao siêu.
Trừ dứt hết mọi điều đau khổ
Đúng như vầy muôn thuở không sai
Ngài liền tuyên nói chú này
Để người trì niệm sáng bày chơn tâm.
Yết đế, Yết đế, Ba la yết đế, Ba la tăng yết đế, Bồ đề tát bà ha.