Đi lơ ngơ giữa phố phường Sài Gòn chiều ni mà thấy lòng buồn chi lạ, dòng xe cộ hối hả đi, tôi cũng hối hả đi, nhưng tôi đi mà không phải để về, tôi cũng không biết nữa, cứ đi và đi tới, cuốn trôi với dòng xe cộ ngược xuôi.

Là tôi đấy ư?

Có phải là tôi không?

Tôi cũng không hiểu được mình.

Con người tôi đôi lúc vô lý là vậy.

Hàng trăm ngàn cái mâu thuẫn đôi lúc cứ chồng chéo lên nhau. Và chính ngay cái giây phút này tôi cũng không hiểu mình đang vui hay buồn nữa. Tôi đã học rất nhiều về hạnh phúc, đã viết khá rành mạch về cách sống sao cho có hạnh phúc thật sự, nhưng chính cái đứa tôi này thỉnh thoảng không chịu nghe lời tôi. vẫn ngoan cố đi tìm một cái gì khác nữa về hạnh phúc, và những lúc như vậy, khốn nạn thay, tôi cũng trở thành kẻ ủng hộ, tôi cũng đi tìm kiếm một cái gì đó thật mơ hồ. Có lẽ đó là thói mơ mộng của tôi chăng?

Đã có lúc tôi từng giận mình, giận cả thượng đế đã quá hào phóng ban cho tôi cả hai con người trong cùng một cá thể, giả sử ngài hà tiện bớt một cái thì có phải đỡ rắc rối cho tôi nhiều lắm không.

Lắm lúc tôi chỉ muốn mình như một người bình thường, bình thường như một kẻ tầm thường quanh tôi  mà có lần tôi đã vô lý coi thường họ. Tôi muốn thế bởi vì cuộc sống đó đôi khi tôi cũng thấy hay hay, nhất là khi tôi cảm thấy chán tôi như lúc  này chẳng hạn. Nhưng mà lại là do ông Thượng đế hào phóng, lại do ông này, không phải do tôi đâu bạn nhé, tôi lại thấy mình hạnh phúc hơn những người khác.

Hạnh phúc hơn cái gì cơ? Tôi cũng không biết nữa, tôi không có tiền bạc nhiều, tôi không có nhà cao cửa rộng, không có xe đẹp, không  có quần áo mới thời trang, tôi cũng không có niềm hạnh phúc gia đình, không có người yêu, không có nhiều bạn bè để đàn đúm bi bô,…, không có nhiều thứ khác nữa… nhưng mà, lại là vô lý, tôi vẫn thấy mình hạnh phúc, có phải tôi mắc bệnh hoang tưởng rồi chăng? Có lẽ bạn nghĩ tôi như thế hoặc tương tợ thế, như khùng khùng man man chẳng hạn! nhưng đứa khùng tôi lại có lý lẽ của đứa khùng, cái lý lẽ đó cũng khùng khùng như chính nó, tôi thấy mình hạnh phúc vì lý do tôi không có gì để hạnh phúc!!! có phải như vậy là khùng chăng?

Tôi là một đứa ngoan cố, rồi bạn sẽ thấy tôi ngoan cố thật sự, mà bạn đã thấy rồi đó, tôi ngoan cố lấy cái khùng đó cho là hạnh phúc, đó là một điều, còn nữa bạn nhé, rồi bạn sẽ cười vào mặt tôi, tôi biết vậy, cười như cười cái trò ngớ ngẩn của thằng điên, và thằng điên nó cũng nhăn răng ra mà cười với bạn bằng cái ý nghĩa của riêng nó, chỉ nó mới hiểu, bạn hiểu nó một cách và nó tự hiểu nó một cách khác, cả hai cái cười không ăn nhập gì được với nhau, bởi vì cả hai không cùng một hướng đi, một hướng nghĩ, bạn là bạn mà thằng điên là thằng điên, bạn không phải là thằng điên và thằng điên cũng không phải là bạn, cho nên thằng điên nó cười cái cười của nó, và bạn cười cái cười của bạn, cái cười của bạn không giống cái cười của thằng điên và cái cười của thằng điên cũng không giống cái cười của bạn. và tôi thấy sự vật trên thế gian này, cũng do vậy mà có ngàn sai muôn khác, bởi vì chỉ mới có hai kiến giải thôi giữa thằng điên và bạn mà đã là sai khác, huống hồ vô số người trên thế giới này thì làm sao có được sự nhất như?

Chúng ta đã sống, đang sống và phải sống với nhau bằng những sự sai khác như vậy đó bạn ạ, kiến giải sai lầm giữa chúng ta, nhận thức sai lầm về tất cả theo cái nhìn của riêng ta, giữa chúng ta chưa ai nhường nhịn nhau để cùng nhau thấy đúng quan điểm về một vấn đề. Sự vật chỉ hiển lộ ra một vikalpa – verbal contruction (cấu trúc ngôn ngữ) và chúng ta cứ mãi quay cuồng theo cái vikalpa đó và tưởng nó là thật, nào ngờ…

“Sự biến thái của thức là một cấu trúc ngôn ngữ. Cái gì được cấu trúc có tính cách ngôn ngữ, cái đó không tồn tại. Vì vậy, bất cứ cái gì có, cái đó tất cả chỉ  là cái làm cho ta biết. Vì thức có tất cả hạt giống, sự biến thái của nó tiến hành như thế như thế qua ảnh hưởng hỗ tương sao cho cấu trúc ngôn ngữ như thế như thế được sản xuất. Khi một xử lý đi trước được hoàn tất, những ấn tượng của hành động cùng với những ấn tượng của tri thức dạng kép sản xuất ra xử lý khác với nó.”

“The transformation of consciousness is a verbal construcsion; what is verbally constructed by it does not exist; therefore, whatever there is, is all merely what causes one to know. For consciouness has all the seed, the transformation of it proceeds in such and such ways through mutual enfluence so that such and such verbal construction is produced. When a previous processing is completed, the impression of action together with the impressions of the double- form cognition produce another processing different from it.”

Thế thì giữa chúng ta, bạn đúng hay tôi đúng, giữa đứa khùng và bạn ai đúng ai sai? Gã khùng đúng hay bạn đúng? Gã khùng sai hay bạn sai?Luẩn quẩn thật, bạn nhỉ! chẳng ai đúng, chẳng ai sai bởi vì ta phải căn cứ vào đâu mới biết được sai hay đúng chứ?! Mà chúng ta phải căn cứ vào đâu khi chính cái tri thức của chúng ta về sự vật cũng chỉ là một cấu trúc ngôn ngữ, chỉ là cái làm cho ta biết mà thôi. Vậy mà thiên hạ, cả ta nữa đang tranh chấp nhau ai sai ai đúng, và người ta còn dùng cả thủ đoạn, cả vũ khí nữa để đánh nhau mà phân xử chứ đâu có phải là chuyện đùa như tôi với bạn đây thôi đâu,và những sự kiện tốt đẹp nhất trong cái vòng tròn này lại được bắt nguồn từ cái chuyện tồi tệ đó.Chết chóc, thương tật, thiệt hại và rồi người ta lại kêu gọi nhau vì tình nghĩa, vì đồng loại mà giúp đỡ, chia xẻ cảm thông , người ta lại làm cái công việc từ thiện, nêu cao những tấm lòng vị tha, những nghĩa cử cao đẹp, người cho gọi là kẻ  ban ơn và người nhận là kẻ thọ ơn…thế giới này diễn ra hằng ngày những cái đại loại như vậy. Cứ luẩn quẩn lòng vòng, lòng vòng như chiều nay trời mưa, có một kẻ ngẫu hứng, lên xe, hòa chung với đoàn xe ngoài đường phố, chẳng biết đi về mô nhưng nó vẫn cứ nổ máy, chạy theo dòng người, và đến tối về nó nhận ra là nó đã về được cái nơi mà ban chiều từ đó nó đã ra đi!

Đúng là cái vòng luẩn quẩn mà nhà Phật gọi đó là luân hồi, Đức Cồ Đàm nói những chúng sanh trong thế giới này đảo điên, quay cuồng. Còn các triết gia, hiền sĩ của chúng ta thì lánh xa khỏi dòng người, sợ dòng đời cuốn trôi và sống một cách sống chẳng giống ai, và vì chẳng giống ai nên bị đời cho là điên loạn, chỉ điên loạn mới ngông cuồng như thế, mới khác người ta như thế.

À, ta lại quay về với cái điên loạn trước kia, vậy thì ai điên? ai tỉnh?

Tôi cũng chẳng biết nói gì với bạn lúc này, bởi vì khốn nạn thay, cái gã nói nhiều như tôi thật ra là một gã chẳng biết gì, chẳng biết gì mà cứ thích nói, nói một hồi thấy mình tắc tị, đó là cái bệnh của một người say, một thằng điên chính hiệu! thế giới này có quá nhiều gã điên cho nên rối rắm lại càng thêm rối rắm!

Cái đứa tôi là người rối rắm nhất, tôi mâu thuẫn nhiều điều, phiền toái lắm nỗi, và tất nhiên đã đôi lần tôi đem cái phiền toái đó đặt vào cho người khác, thật đáng giận tôi thay!

Bạn đã có bao giờ như tôi bây giờ?

Chắc là có đúng không bạn?

Những lúc như thế này thì bạn phải làm gì?

Bạn có như tôi, lại bắt đầu thấy mình bất hạnh, lại trách ông trời sao lại cho tôi nhiều thứ để nó cứ lẫn lộn vào nhau, mâu thuẫn với nhau, và lại thấy mình cần đi tìm hạnh phúc, lại rong ruổi và xoay theo dòng đời, và cuối cùng tôi cũng tìm ra được nó. Nó đang ở đâu? Thì ra nó ở ngay chính cái chổ mà tôi bắt đầu!

Buồn cười cho tôi quá!

Đến đây thì bạn đã thấy tôi luẩn quẩn như thế nào rồi, tại sao tôi lại phải đi lang thang tìm một cái mà mình đã có, bởi vì tôi là tôi, là cái tôi nhỏ nhen và vị kỷ, cho nên đã đôi lần nằm mơ tôi mơ thấy mình trở thành ông Bụt toàn giác toàn tri như lời mẹ kể ngày xưa, để có một trí giác viên thông vượt hơn cái tôi như bây giờ, tôi phạm thượng quá, đúng không bạn? nhưng biết làm sao được bởi tôi là tôi, mơ tưởng vốn là cái thói của tôi.

Và tôi lại bắt đầu cái thói mơ với mộng nữa rồi đấy, bạn có thấy là tôi luẩn quẩn không?

Khải Tuệ