Khi xưa, mỗi lần các sứ thần của hai nước Việt-Trung qua lại đều vào chùa dâng hương lễ Phật, cầu nguyện bình an, trước khi qua sông đem theo sứ mệnh của mình cho công tác bang giao hai nước.

Nhìn từ phía ngoài vào, cổng Tam quan chồng diêm lớp lớp với 24 mái, lợp ngói mũi hài và các đầu đao cong vút. Hệ thống mái chùa được chạm, đục tỉ mỉ theo lối "thuận chồng bẩy con" với các đầu phượng đỡ toàn bộ hoành và các kèo, bẩy đục chạm tùng, cúc, trúc, mai vô cùng tinh tế. Trên mái chùa, những con giống như long, ly, quy, phượng được đắp vẽ công phu, uyển chuyển cho ta cảm giác như các con vật đang bay, đang chạy. Toàn bộ các câu đối phía ngoài bằng chữ Hán được gắn bằng sứ hết sức tỉ mỉ, công phu; các cửa sổ ở đây cũng được thiết kế hết sức khoa học mang đậm chất Á Ðông khi cửa sổ ngoài tròn, trong vuông tượng trưng cho âm dương, trời đất; các chạm trổ tinh xảo với những cảnh tứ linh, tứ quý, tùng hạc diên niên, tứ bình và các hoa sen, bánh xe pháp luân, bàn tay phật... chứng tỏ những bàn tay tài hoa của những nghệ nhân chạm khắc. Mỗi khi cánh cửa đóng lại tạo cảm giác nhẹ nhàng cho các cửa sổ và giữ được nét cổ kính nguyên sơ. Các hồi chùa được đắp vẽ cầu kỳ, mái xếp mái với bao tích chuyện phật giáo và những họa tiết, hoa văn... cho người ta cái cảm giác tâm linh an lạc.

Chùa được chia ra hậu cung thờ Phật, bái đường, phương đình, tiến đường, tam quan, tổ đường, hậu đường... với tất cả là 38 gian lớn, nhỏ. Bước chân vào chùa, ta sẽ có cảm giác như đang lạc vào chốn Tây phương cực lạc khi tất cả hệ thống nội thất của chùa được trang trí và bố cục hết sức độc đáo, cổ kính. Ðây là ngôi chùa duy nhất còn giữ lại đầy đủ hệ thống tượng phật thờ theo lối Phật giáo Bắc tông được đúc toàn bộ bằng đồng nguyên khối với hơn 40 pho tượng lớn nhỏ và được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập ngôi chùa có hệ thống tượng thờ bằng đồng nguyên khối nhiều nhất Việt Nam vào ngày 12-12-2007.

Bước vào ngôi Ðại Hùng bảo điện uy nghiêm nhưng gần gũi, có cảm giác như đang được diện kiến Chư phật, Bồ tát, Thánh tăng. Hệ thống hoành phi câu đối của chùa được đục chạm cực kỳ tinh xảo và sơn son thếp vàng, có những bộ hoành phi câu đối có niên đại mấy trăm năm. Trong chùa hiện lưu giữ quả chuông, được đúc từ năm 1671 triều vua Lê Hiển Tông nặng 600 kg. Các cột gỗ lim to một người ôm cao hơn 9m được đặt trên các chân tảng đá xanh và nền chùa lát gạch Bát Tràng càng tôn thêm nét cổ kính. Hệ thống chiếu sáng của chùa cũng được bố trí hài hòa, phụ họa cho kiến trúc của chùa, tạo cảm giác thiêng liêng làm cho ta thấy như nhỏ bé trước đức Phật uy nghiêm và như trút bỏ mọi nhọc nhằn phiền não.

Ðộc đáo hơn khi bước vào Tam quan, có một quả chuông nặng 2.100 kg mới được đúc năm 2007. Tiếng chuông khi đánh lên trầm ấm ngân nga, bay xa hàng chục km. Ðặc biệt, bạn sẽ thấy thanh thoát tâm hồn nếu như một lần bạn được nghe tiếng chuông Chùa Thành hòa vào thinh không khi chiều buông, sương phủ mờ trên mặt sông Kỳ Cùng thơ mộng.

Chùa Thành là trung tâm của Phật giáo tỉnh Lạng Sơn và được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia vào năm 1993. Chùa Thành được trùng tu nhiều lần và vào năm 2004, chùa được phép đại trùng tu và có được toàn cảnh như ngày nay. Vào các ngày lễ của Phật giáo và các chiều chủ nhật, có rất đông tín đồ phật tử đến để nghe giảng và tu học. Ðặc biệt, vào các dịp lễ hội như hội Bắc Lệ tháng 9, hội Ðầu pháo tả phủ, Kỳ Cùng, có đông khách thập phương tới chùa chiêm bái, cầu phúc.

Theo: Nhân dân