Con yêu dấu,

Mỗi một khi con làm vấn đề gì hay một chuyện gì mà con bảo là "để cho con", hoặc con giành lấy quyền lợi về cho mình ấy là vị kỷ. Vị là vì, kỷ là mình; vị kỷ tức là vì mình. Khi đối tượng chính yếu "để đem về" là mình, con cứ coi đó là vị kỷ. Trong cuộc đời nầy "vị kỷ" không phải là xấu. Ai cũng cần sống thì phải đi tìm thức ăn, thức uống để sống. Nhu cầu cần có quần áo mặc thì phải kiếm. Do đó sự làm việc là điều cần thiết để đáp ứng các nhu cầu chính yếu mà cơ thể, đời sống của mình đòi hỏi. Vị kỷ là nguyên nhân, là động lực đầu tiên để mình có ý thức và làm việc.

Nhưng cái ý muốn "vị kỷ" bằng sự lợi dụng công sức, hoặc công lao của người khác đó mới là điều xấu. Còn khi mình nhờ và trả thù lao ấy là sự trao đổi, tương đối cũng gọi được là công bình, là một sự qua lại. Chỉ khi nào con muốn người ta làm nhiều cho mình mà con trả lại cho họ ít là con đang tạo sự bất công. Và nếu con dùng quyền lực bắt họ phải làm nhiều cho con, đó là con dần đi vào phạm vi bốc lột.

Con ạ! Hầu hết con người ai cũng đặt "mình" là trung tâm chính yếu. Mọi hoạt động, suy nghĩ, ý muốn phần lớn đều khởi niệm từ cái "ta", cái "ngã" trước hết. Khi còn nhỏ ta đòi bú, đòi quà, đòi đồ chơi: "Ta khóc". Lớn lên ta muốn, ta cần, cho ta thì "ta mới làm"; hoặc có ích cho ta, làm cho ta đầy đủ thì "ta giành, ta lấy". Bao nhiêu sự xung đột, đấu tranh, chiếm giữ, bảo vệ đều cũng do nơi cái ‘"ta" hoặc là "chúng ta". Sự mở rộng "vị kỷ" càng lớn bao nhiêu, thì đem lại cho cuộc đời nầy "khổ ải" bấy nhiêu. Nếu ta nghĩ dân tộc của ta là dân tộc của Đấng Tạo Hóa, của Đức Chúa Trời tạo nên để cai trị loài người thì sự kiêu hãnh ấy làm cho ta khinh thường dân tộc khác. Đôi khi sự khinh thường ấy tạo nên thảm họa lớn cho mình và cho mọi người. Nếu ta coi Đạo của ta là chính giáo, tôn giáo khác là tà đạo thì chỉ là nguồn gốc của chiến tranh tôn giáo. Cái "Ta" đã làm cho ta mờ mắt, không nhìn thấy rõ vấn đề. Giống như con, khi suy nghĩ, nhìn về một người nào đó, con nghĩ họ xấu rồi con đặt một "thành kiến" về họ, thì dù họ làm những cử chỉ tốt, cử chỉ đẹp con vẫn cứ xem họ là kẻ xấu hoặc là giả dối mà thôi.

Những cái rơi rớt đôi khi lại là bổ ích. Nếu trong đám người tốt có một vài kẻ xấu và trong đám kẻ xấu cũng có một vài người tốt, thì sự rơi rớt một số người "không vị kỷ" trong nhân loại đã đem đến các nguồn an ủi lớn lao cho những ai bị đau khổ. Họ là những kẻ biết quên mình để nghĩ tới người, đã nhìn ra được sự thật của cuộc sống và biết nơi nào mình cần thiết phải hòa mình vào. Họ có những tâm hồn thật vĩ đại. Trái tim của họ rung động mãnh liệt với những rung động nhẹ nhàng của nhiều người đau khổ. Họ là những kẻ mà chúng ta phải cúi đầu khâm phục, là những kẻ hoàn toàn vị tha. Thoạt đầu họ cũng chỉ là những kẻ tầm thường như mọi người, thế rồi với sự cố gắng của chính mình họ dần ngoi lên trong lãnh vực học tập, khoa bảng, kỹ thuật, kinh tế hay y khoa, khoa học lẫn tâm linh... Trong vài năm tiếp xúc với nghề nghiệp, con người khiến tâm hồn họ càng ngày càng lớn ra, mở rộng phạm trù hoạt động hơn lên và dần đưa họ vào "Sự cống hiến không đòi hỏi, vô vị lợi" cho nhân loại.

Con ạ! Bây giờ con đã chẳng xa lạ gì với hoạt động của các hội từ thiện, của Hội Chữ thập đỏ, Trăng Lưỡi liềm đỏ với bao người tình nguyện là chiến sĩ vô danh. Họ đem bàn tay, trái tim mình để xoa dịu nỗi đau thương của nhân loại. Hội Các Y sĩ không biên giới (Médecins sans frontier) đem những người lương y đến gần con bệnh như những người mẹ hiền (từ mẫu). Hay các giải Nobel hàng năm nhắc nhở cho mọi người nghĩ đến lòng "vị tha". Chắc hình ảnh một Công nương Diana xinh đẹp đang đi trên cánh đồng "mìn", hoặc thăm người cùi, bồng đứa bé Phi châu, hoặc đấu giá y phục của mình làm cho người ta cũng phải khó quên. Nữ Hoàng của trái tim (Queen of Heart) không phải là vinh hạnh, cao cả hơn sao? Những tư tưởng, hành động vĩ đại từ những con người có đầu óc xã hội, nhân loại đã đem lại những cơn mưa mát mẻ tưới vào sa mạc khô khan, nóng cháy của lòng người. Ít ra cũng có được tác dụng một phần nào!

Nhưng chưa đâu con ạ! Lại có những sự cao cả rất ư là cao cả mà chỉ khi nào con cảm nhận được hết con mới thấy nó vô bờ: Như Phật Thích Ca vì muốn “Tìm Con Đường Thoát Khổ” mà phải bỏ hoàng cung lẫn cuộc sống sung sướng để khổ hạnh khoảng 6 năm; và muốn "Chỉ Con Đường Giải Thoát" cho con người, chúng sinh trong Thế giới Ta-Bà mà Ngài đã nói Pháp trong hơn 45 năm ròng rã, không quản ngại gian lao.

Con yêu dấu,

Làm con người vị kỷ đã là hạn hẹp lắm rồi, mà ích kỷ thì lại càng tệ hại hơn thêm! Cho nên để hài hòa cùng với mọi người trong xã hội, con hãy tìm lấy cho mình một hướng đi, một con đường theo lý tưởng. Sao cho con có một cuộc sống xứng đáng, xứng đáng trong một kiếp người: Khi con ngẫng đầu lên con thấy mình hãnh diện, mà khi con nhìn xuống con chẳng thấy thẹn lòng!

Nguyên Thảo