Đọc thơ của Tuệ sỹ có lúc ta thấy như thanh cao giải thoát, có lúc hùng tráng như những bản anh hùng ca, có lúc nhẹ nhàng tình tự như lời của những đôi tình nhân, có lúc mạnh mẽ tựa như sóng cuồng bão dữ, lại có lúc ảo não bi thương như văn tế thập loại... chỉ là tập thơ không đầy 100 trang giấy mà ông đã khiến cho người đọc phiêu diêu qua khắp nẻo đường của tâm thức...thơ của ông quả đã đạt đến cảnh giới tột cùng của văn chương rồi vậy.
Tiếng ai khóc trong đêm trường uất hận, Từ tuổi ấy nghe tim mình rộn rã
Lời ai ru trào máu lệ bi thương Nàng yêu người dâng trọn khối tình chung
Hồn ai đó đôi tay gầy sờ soạng Không áo cưới mà âm thầm chinh phụ
Là hồn tôi tìm dấu cũ quê hương. Không chờ mong mà ước nguyện muôn trùng.
GIẤC MƠ TRƯỜNG SƠN
TUỆ SỸ
Bản này chúng tôi tìm thấy bên Phật Việt, có nhiều bài trong thi tập Giấc Mơ Trường Sơn do An Tiêm xuất bản không có và ngược lại có nhiều bài bên thi tập có thì bản này lại không có. Tự tình
Còn nghe được tiếng ve sầu
Còn yêu đốm lửa đêm sâu bập bùng
Quê người trên đỉnh trường sơn.
Cho ta gửi một nỗi hờn thiên thu.
Những năm anh đi
Ngọn gió đưa anh đi mười năm phiêu lãng,
Nhìn quê hương qua chứng tích điêu tàn
Triều đông hải vẫn thì thầm cát trắng
Truyện tình người và nhịp thở của trường sơn
Mười năm nữa anh vẫn lầm lì phố thị
Yêu rừng sâu nên khóe mắt rưng rưng
Đời lênh đênh thu cánh nhỏ bên đường.
Mười năm sau anh băng rừng vượt suối.
Tìm quê hương trên vết máu giữa rừng hoang
Chiều khói nhạt như hồn ai còn hận tủi
Từng con sông từng huyết lệ lan tràn.
Mười năm đó anh quên mình sậy yếu,
Trên vai gầy từ thuở dựng quê hương;
Anh cúi xuống nghe núi rừng hợp tấu,
Bản tình ca vô tận của đông phương.
Và ngày ấy anh trở về phố cũ,
Giữa con đường còn rợp khói tang thương;
Trong mắt biếc mang nỗi hờn thiên cổ.
Vẫn chân tình như mưa lũ biên cương.
Chân đồi
Vác cuốc xuống chân đồi
Nắng mai hồng đôi môi
Nghiêng vai hờn tuổi trẻ
Máu đỏ rợn bên trời.
Thầy, tóc trắng bơ vơ
Con, mắt xanh đợi chờ
Đèn khuya cùng lẻ bóng
Khúc ruột rối đường tơ.
Tuổi thầy mơ cánh hạc
Cánh hạc vẫn chốc mòng
Mắt con mờ ráng đỏ
Ráng đỏ lệ lưng tròng.
Chân đồi xanh luống cải
Đời ta xanh viễn phương
Sống chết một câu hỏi
Sinh nhai lỡ độ đường.
Một bóng trăng gầy
Nằm ôm một bóng trăng gầy
Vai nghiêng tủi nhục hờn lay mộng tà
Rừng sâu mấy nhịp trường sơn
Biển đông mấy độ triều dâng ráng hồng.
Khóc tràn cuộc lữ long đong
Người đi còn một tấm lòng đơn sơ?
Máu người pha đỏ sắc cờ
Phương trời xẻ nửa giấc mơ dị thường
Quân hành đạp nát tà dương
Khúc ca du tử bẻ bàng trên môi
Tình chung không trả thù người
Khuất thân cho trọn một đời luân lưu.
Từ rừng sâu
Rừng sâu nọ vẫn mơ màng phố thị,
Tình yêu xa như khói thuốc trưa hè.
Trong quãng vắng khúc nhạc sầu tư lự,
Chợt căm thù dồn dập đuổi anh đi.
Em đứng đó hận trường sơn mưa lũ,
Một phương trời mây trắng nhuộm quanh đê.
Ác mộng rừng khuya
Lại ác mộng bởi rừng khuya tàn bạo đấy,
Thịt xương người vung vãi lối anh đi.
Nhưng đáy mắt không căm thù đỏ cháy,
Vì yêu em trên cây lá đọng sương mai.
Anh chiến đấu nhọc nhằn như cỏ dại,
Thoảng trông em tà áo mỏng vai gầy,
Ôi hạnh phúc, anh thấy mình nhỏ bé,
Chép tình yêu trên trang giấy thơ ngây.
Đời khách lữ biết bao giờ yên nghỉ,
Giữa rừng khuya nằm đợi bóng sao mai.
Để một thoáng giấc mơ tàn kinh dị,
Dáng em buồn bên suối nhỏ mây bay..
Những bước đường cùng
Không vì đời quẫn bức
Nhưng vì yêu rừng sâu
Bước đường vẫn tủi nhục
Biết mình đi về đâu.
Ta muốn đi làm thuê
Đời không thuê sức yếu
Ta mộng phương trời xa
Trời buồn mây nặng trĩu.
Ven bờ thân cỏ dại
Sức sống thẹn vai gầy
Tóc trắng mờ biên ải
Nỗi hờn mây không bay
Mây không trôi về bắc
Người mơ về trường sơn
Nắng chiều rưng tủi nhục
Người trông trời viễn phương.
Ước hẹn
Mười năm sau anh phải về thăm phố cũ
Vì trường sơn không có những trưa hè
Những con đường nắng cháy
Những con đường bụi đỏ
Và tình yêu trong ánh mắt rã rời.
Cúi xuống
Ta cúi xuống trên chân người bụi đỏ
Để nhìn sâu trong vết tích hoang đường
Ta sống lại trên môi cười rạng rỡ
Để nhìn sâu trong ngọn nến tàn canh.
Hoa rừng
Em trải áo trên hoa rừng man dại
Để hoa rừng nước cuộn biết yêu nhau
Nhưng nước cuộn xóa đời ta trên bãi
Để hoa rừng phong nhụy với ngàn lau.
Cây khô
Em xỏa tóc cho cây khô sầu mộng
Và cây khô mạch suối khóc thương nhau
Ta cúi xuống trên môi cười chín mọng
Cũng mơ màng như phố thị nhớ rừng sâu
Bóng cha già
Mười lăm năm một bước đường
Đau lòng lữ thứ đoạn trường cha ơi
Đêm dài tưởng tượng cha ngồi
Gối cao tóc trắng rã rời thân con
Phù sinh một kiếp chưa tròn
Chiêm bao cánh hạc hãi hùng thiên cơ
Tuần trăng cữ nước tình cờ
Lạc loài du tử mắt mờ viễn phương
Tàn canh mộng đổ vô thường
Bơ vơ quán trọ khó hương đọa đày
Đời nô lệ
Núi rừng những giấc mộng đen
Tóc em xỏa thanh xuân còn bé bỏng
Trên đỉnh đá mây trời tơ lụa mỏng
Ta làm thân nô lệ nhọc nhằn.
Bên bếp lạnh
Ai biết mình tóc trắng
Vì yêu ngọn nến tàn
Rừng khuya bên bếp lạnh
Ngồi đợi gió sang canh.
Trầm mặc
Anh ôm chồng sách cũ
Trầm mặc những đêm dài
Xót xa đời khách lữ
Mệnh yểu thế mà hay.
Thoáng chốc
Người mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn
Khóe môi cười nắng quái cũng gầy hao
Như có trắng giữa đồng xanh bất tận
Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao.
Người yêu cát bụi
Phố trưa nắng đỏ cờ hồng
Người yêu cát bụi đời không tự tình
Sầu trên thế kỷ điêu linh
Giấc mơ hoang đảo thu hình tịch liêu.
Hận thù sôi giữa nắng chiều
Sông tràn núi lở nước triều mênh mông
Khói mù lấp kín trời đông
Trời ơi đất trắng rủ lòng quê cha.
Con đi xào xạc tiếng gà
Đêm đêm trông bóng thiên hà buồn tênh.
Đời không cát bụi chung tình
Người yêu cát bụi quê mình là đâu.
Một bước đường
Một bước đường thôi nhưng núi cao
Trời ơi, mây trắng đọng phương nào.
Đò ngang neo bến đầy sương sớm;
Cạn hết ân tình nước lạnh sao?
Một bước đường xa, xa biển khơi.
Mấy trùng sương mỏng nhuộm tợ trời.
Thuyền chưa ra bến bình minh đỏ,
Nhưng mấy nghìn năm tống biệt rồi.
Cho hết đêm hè trong bóng ma;
Tàn thu khói mộng trắng ngân hà.
Trời không ngưng gió chờ sương đọng,
Nhưng mấy nghìn sau ố nhạt nhòa.
Cho hết mùa thu biệt lữ hành,
Rừng thu mưa máu dạt lều tranh.
Ta so phấn nhụy trên màu úa,
Trên phím dương cầm, hay máu xanh?
Đêm dài
Canh khuya tiếng trùng rủ rỉ
Đêm dài dế vọng huyên thiên
Tôi yêu bàn tay quỷ dị
Ấn sâu trên nỗi ưu phiền.
Bàn tay ửng hồng nỗi chết,
Áo cơm rữa nát tinh thần
Tan đi hình hài cát bụi
Tan đi khổ nhọc sinh tồn.
Điểm danh
Ta biết mi bọ rùa
Gặm nhắm tàn dây bí
Ta vì đời tranh đua
Khổ nhọc mòn tâm trí
Ta biết mi là dế
Cắn đứt chân cà non
Ta vì đời đổ lệ
Nên phong kín nỗi hờn
Ta biết mi là giun
Chui dưới tầng đất thắm
Ta vì đời thiệt hơn
Đêm nằm mơ tóc trắng.
Năm tàn
Lận đận năm chầy nữa
Sinh nhai ngọn gió rừng
Hàng cà phơi nắng lụa
Ngần ngại tiếng tha phương.
Hồn ai đó
Tiếng ai khóc trong đêm trường uất hận,
Lời ai ru trào máu lệ bi thương
Hồn ai đó đôi tay gầy sờ soạng
Là hồn tôi tìm dấu cũ quê hương.
Ai tóc trắng sững sờ trên Tuyết Lãnh
Bước chập chờn heo hút giữa chiều sương
Viên đá nhỏ mấy nghìn năm cô quạnh
Hồn tôi đâu trong dấu vết hoang đường.
Những phím dương cầm
Tự hôm nào suối tóc ngọt lời ca
Thôi huyền tượng xô người theo cát bụi
Vùng đất đỏ bàn chân ai bối rối
Đạp cung đàn sương ứa đọng vành môi
Đường xanh xanh phơn phớt nụ ai cười
Như tơ liễu ngại ngùng lau nắng nhạt.
Lời tiễn biệt nói gì sau tiếng hát
Hỏi phương nào cho nguyện ước trường sơn
Lời em ca phong kín nhụy hoa hờn
Anh trĩu nặng núi rừng trong đáy mắt.
Mờ phố thị những chiều hôn suối tóc
Sóng ai ngồi so phím lụa đàn xưa.
Tôi vẫn đợi
Tôi vẫn đợi những đêm xanh khắc khoải
Màu xanh xao trong tiếng khóc ven rừng
Trong bóng tối hận thù tha thiết mãi
Một vì sao bên khóe miệng rưng rưng
Tôi vẫn đợi những đêm đen lặng gió
Màu đen huyền ánh mắt tự ngàn xưa
Nhìn hun hút cho dài thêm lịch sử
Dài con sông tràn máu lệ Quê cha
Tôi vẫn đợi suốt đời quên sóng vỗ
Quên những người xuôi ngược Thái bình Dương
Người ở lại với bàn tay bạo chúa
Cọng lau gầy trĩu nặng ánh tà dương
Rồi trước mắt ngục tù thân bé bỏng
Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu
Rồi khép lại hàng mi về cõi mộng
Như sương mai như bóng chớp mây chiều.
Nhớ con đường thơm ngọt môi em
Tóc em tung bay sương chiều khói biếc
Dệt tơ trời thành khúc hát bâng khuâng
Tình hay mộng khi Trường sơn xa hút
Đến bao giờ mây trắng gởi tin sang
Hồn tôi đi trong rừng lang thang
Cọng lời ru từ ánh trăng tàn
Mắt em nhỏ ngại ngùng song cửa
Nghe tình ca trên giọt sương tan
Bóng tôi xa đêm dài phố thị
Nhớ con đường thơm ngọt môi em
Ơi là máu, tủi hờn nô lệ
Bóng tôi mờ suối nhỏ đêm đêm.
Gót chân em nắng vàng xua viễn phố
Những ngón hồng ngơ ngác giữa đường chim
Ôi ta nhớ như đêm dài thượng cổ
Sợi tóc mềm lơi nhịp hát trong tim.
Tiếng gà gáy trưa
Gà xơ xác gọi hồn ta từ quá khứ
Về nơi đây cùng khốn giữa điêu linh
Hương trái đắng hè thu buồn bụi đỏ
Ơi ngọt ngào đâu mài tóc em xinh
Từng tiếng nhỏ lẻ loi buồn thống thiết
Nghe rộn ràng trong vết lở con tim
Từ nơi đó ta ghi lời vĩnh biệt
Nắng buồn ơi là đôi mắt ân tình.
Còi xa vắng giữa trưa nào lạc lõng
Môi em hồng ta ước một vì sao
Trưa dài lắm nhưng lòng tay bé bỏng
Để vươn dài trên vầng trán em cao.
Cho ta chép nốt bài thơ ấy
Ôi nhớ làm sao, em nhỏ ơi!
Từng đêm ngục tối mộng em cười
Ta hôn tay áo thay làn tóc
Nghe đắng môi hồng lạnh tím người.
Đừng ghét mùa mưa, em nhỏ ơi!
Nằm ru vách đá chuyện lưu đày
Cho ta chút nắng bên song cửa
Để vẽ hình Em theo bóng mây.
Cho đến bao giờ, Em nhỏ ơi!
Tường rêu chi chít đọng phương trời
Là Ta chép nốt bài thơ ấy
Để giết tình yêu cả mộng đời.
Giấc mơ
Ta tìm em trong giấc chiêm bao
Nỗi buồn thu nhỏ hàng cây cao
Lửa cháy quanh trời ta vẫn lạnh
Bóng tối vương đầy đôi mắt sâu
Yêu em dâng cả ráng chiều thu
Em đốt tình yêu bằng hận thù
Cháy đỏ mùa đông ta vẫn lạnh
Giấc mơ không kín dãy song tù
Đôi mắt nhỏ
Mắt em quán trọ của ngàn sao
Ngọt ngất hoang sơ ánh rượu đào
Pha loãng nắng tà dâng cát bụi
ấm lòng khách lữ bước lao đao
Mắt huyền thăm thẳm mượt đêm nhung
Mưa hạt long lanh rọi nén hồng
Sương lạnh đưa người xanh khói biển
Bình minh quán trọ nắng rưng rưng.
Giao hưởng bóng tối
Ta nhớ mãi ngày Đông tràn rượu ngọt
Ngày hội mùa ma quỷ khóc chơi vơi
Trưa phố thị nhạc buồn loang nắng nhạt
Chìm hư vô đáy mắt đọng ngàn khơi
Khúc nhạc ấy đưa hồn lên máu đỏ
Bước luân hồi chen chúc cọng lau xanh
Xô đẩy mãi sòng vàng không bến đỗ
Trôi lênh đênh ma quỷ rắc tro tàn.
Vẫn khúc điệu tự ngàn xưa ám khói
Ép thời gian thành rượu máu trong xanh
Rượu không nhạt mà thiên tài thêm cát bụi
Thì ân tình ngây ngất cõi mong manh.
Ôi tiết nhịp thiên tài hay quỷ mị
Xô hồn ta lảo đảo giữa đường cao
Trưa dài lắm ta luân hồi vô thủy
Đổi hình hài con mắt vẫn đầy sao.
Ngục tối
Lửa đã tắt từ buổi đầu sáng thế
Một kiếp người ray rứt bụi tro cay
Tôi ngồi mãi giữa tha ma mộ địa
Lạnh trăng tà lụa trắng trải rừng cây
Khuya rờn rợn gió vèo run bóng quỷ
Quỳ run run luôn mãi bóng xương gầy
Khóc năn nỉ sao hình hài chưa rã
Để hồn tan theo đốm lửa ma trơi
Khi tâm trí vẫn chưa là gỗ mục
Lòng đất đen còn giọt máu xanh ngời.
BẠT
Bài ca cô gái trường sơn
Nàng lớn lên giữa quê hương đổ nát
Đàn em nhỏ áo chăn không sưởi ấm
Tuổi trăng tròn quanh má đọng sương thu
Những đêm lạnh đợi nàng hương khói nhạt
Bóng cha già thăm thẳm tận u linh
Tuổi hai mươi đêm dài sương phụ
Ngọn đèn tàn tay trắng phủ mênh mông.
Suốt mùa đông nàng ngồi may áo cưới
Đẹp duyên người mình vẫn phận rong rêu
Màu hoa đỏ tay ai nâng cánh bướm
Mà chân mình nghe cát bụi đìu hiu.
Vào buổi sớm sao mai mờ khói hận.
Nghe quanh mình lang sói gọi bình minh
Đàn trẻ nhỏ dắt nhau tìm xó chợ
Tìm tương lai tìm rác rưởi mưu sinh
Từ những ngày thái bình dương dậy sóng.
Quê hương mình khô quạnh máu thù chung
Nàng không mơ buổi chiều phơi áo lụa
Mơ trường sơn vời vợi bóng anh hùng
Từ tuổi ấy nghe tim mình rộn rã
Nàng yêu người dâng trọn khối tình chung
Không áo cưới mà âm thầm chinh phụ
Không chờ mong mà ước nguyện muôn trùng.
Rồi từ đó tóc thề cao ước nguyện
Nên bàn chân mìn đá sỏi Trường sơn
Thân bé bỏng dập dìu theo nước lũ
Suối rừng sâu ánh mắt vọng hoa nguồn.
Trường sơn ơi bóng tùng quân ngạo nghễ
Phận sắn bìm lây lất với hoàng hôn
Quê hương ơi mấy nghìn năm máu lệ
Đôi vai gầy dâng trọn cả mùa xuân.