Hằng năm cứ đến ngày 23 tháng chạp trong đời sống xã hội, dân gian có tục cúng đưa Ông Táo về trời kèm việc phóng sanh chim, cá. Đặc biệt là phóng sanh cá chép. Đây là một nét văn hóa dân gian truyền thống của dân tộc Việt Nam được lưu giữ từ ngàn đời…. Có yếu tố nội sinh về nguồn gốc của cái thiện, không sát sanh, tôn trọng sự sống của muôn loài trong đạo lý của nhà Phật được cách điệu trong tín ngưỡng dân gian “Tục cúng Ông Táo về trời”.

Ông Táo trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam được xem là một vị thần cai quản về việc bếp núc trong mỗi nhà. Theo truyền thuyết có nguồn gốc từ 3 vị thần. Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của lão giáo được Việt hóa thành sự tích “Hai ông một bà” vị thần đất, thần nhà, thần bếp. Bếp là căn nguyên của nhà khi người nguyên thủy có lửa và dựa trên đời sống của mái nhà là nền móng đất ở. Bàn thờ Táo Quân thường đặt gần bếp. Nền văn hóa dân gian Việt Nam là nền văn minh lúa nước, trọng văn , trọng phụ nữ. Do đó vị trí và vai trò người phụ nữ trong việc giữ gìn ngọn lửa bếp núc gia đình có ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống xã hội, quan hệ vợ chồng, ông bà cha mẹ, con cháu. Bữa cơm gia đình được nấu trực tiếp từ bếp lữa gia đình là nền tảng để giữ gìn hạnh phúc gia đình. Thậm chí ngọn lữa từ bếp là ngọn lữa của mái ấm gia đình. Lữa góp phần giữ gìn sự tôn ti trật tự , sự hòa hợp của ba thế hệ trong đại gia đình. Ngọn lữa còn là hình ảnh của truyền thống gia đình, dòng họ trong các dịp giỗ chạp, lễ tết, cưới hỏi, mừng thọ, tân gia…

Việc phát minh ra lữa đã thay đổi nền văn minh của loài người từ thời kỳ mông muội “ăn lông, ở lỗ” “ăn tươi nuốt sống”, ở hang động, du canh du cư sang nền văn minh ăn chín , ở nhà sàn, thuần hóa súc vật, trồng trọt và chăn nuôi, biết sử dụng công cụ lao động. Lữa còn có vai trò to lớn trong công nghiệp luyện kim (sắt thép) lữa tiêu hủy các nguồn rác công nghiệp, rác y tế. Lữa còn sử dụng để thiêu xác chết ….Trong y khoa ngọn lữa trong phòng thí nghiệm (hóa, lý, vi sinh) đã đem lại nhiều thành tựu trong việc phát minh ra các loại vắc xin phòng ngừa bệnh tật, thay đổi các giống loài mới trong nông nghiệp, cây trồng, nguồn gen mới trong lương thực phẩm.

Ngọn lữa còn là tình yêu của những cặp vợ chồng trẻ được kết nối bền chặt, ổn định từ chính ngọn lữa nấu ăn của bếp gia đình hằng ngày trong bữa cơm có sự đoàn tụ vợ chồng con cái. Thống kê của Hiệp Hội Tâm Lý Học về hôn nhân gia đình cho biết có đến 70% sự đỗ vở hạnh phúc gia đình của những cặp vợ chồng trẻ xuất phát từ việc không nấu cơm ăn hằng ngày. Cơm hàng cháo chợ, cơm hộp, cơm văn phòng, cơm trưa máy lạnh là những” xúc tác” dẫn đến sự xói mòn những rạn nứt, mâu thuẩn cái Tôi, cái của Tôi của quan hệ vợ chồng.

Nói đến Táo Quân là nói đến “sự tổng kết “ của hoạt động con người , cơ quan quản lý nhà nước, công ty, xí nghiệp, nhà máy trong một năm. Cuộc sống hiện đại đã cách điệu hình tượng của Táo Quân qua các sớ Táo quân về trời trình tấu Ngọc Hoàng Thượng Đế ngày 23 tháng chạp. Tổng kết năm có sự hiện diện đầy đủ của các Táo Quân như :

Táo giáo dục với sớ tâu về “Cải cách giáo dục, nói không trong thi cử, học phí, sự lạm thu tiền trường, hiện trạng dạy thêm, học thêm từ lớp 1 …”

Táo Lâm Đồng với sớ tâu về “Hiện trạng tăng thân làng mai ở tu viện Bát Nhã Lâm Đồng, việc chiếm đất của Chùa Sắc Tứ Thiên Tứ…”

Táo kiểm lâm với sớ tâu về “Nạn chung chi phá rừng đầu nguồn Phú Yên, Đắc Lắc, Đắc Tô, Bình Phước, Ninh Thuận…. Vấn nạn hợp thức hóa bằng hóa đơn đỏ sản phẩm gỗ có nguồn gốc từ gỗ nhóm 1 (cẩm lai, gõ đỏ, giáng hương, liêm , sao, bằng lăng…)

Táo y tế với sớ tâu về “bảo hiểm y tế theo mẫu mới, bệnh viện thanh toán 5% theo giấy xác nhận của cơ quan , cảnh sát giao thông, phát đồ điều trị những loại tân dược mới cho trẻ em từ 1 đến 6 tuổi…”

Táo môi trường với sớ tâu về “ sự kêu cứu của các dòng sông Đồng Nai, Thị Vải, sông Sài Gòn, sông Hậu”

Táo công an giao thông với sớ tâu về nan mãi lộ trên quốc lộ 1A, nạn làm luật ở các trạm thu phí , nạn chung chi “né đường, né trạm…”

Táo công nghệ thông tin với sớ tâu về “ tranh dành lãnh địa về công nghệ điện thoại di động từ 2G lên 3G, …bài toán chập chờn, di động thì “ò í e…”, truy cập Internet thì rớt mạng, loạn khuyến mãi từ 50% đến 120% cho thuê bao di động trả trước….Nạn nhắn tin khủng bố, nạn tin rác lừa đảo, trúng thưởng…vấn nạn số đông xếp hàng kê khai lại sim , bài toán quản lý còn chờ…?

Táo bất động sản với sớ tâu về “ dự án nhà ở cho người có thu nhập thấp với giá trên trời, giá trên giấy, từ sổ đỏ đến sổ hồng, nạn thưa kiện kéo dài về giá trị đền bù đất cho dân…, nan quy hoạch treo chờ giá đất lên …”

Táo an toàn vệ sinh thực phẩm với sớ tâu về “ ớn lạnh với công nghệ hàng phi, ngũ tạng động vật nhập khẩu có nhiễm khuẩn, các loại hóa chất độc hại được sử dụng trong chế biến thực phẩm , ớt bột, mứt tết, tôm khô, cá khô, lạp xưởng, giò chả có phèn the phân Urê…”

Táo điện lực với “bài toán tranh giành thị phần giá cả với tập đoàn than thép về dự án lưới điện quốc gia, điện lực nông thôn…từ điên kế cơ sang điện kế điên tử rồi lại trở về điện kế cơ”

Táo nước máy với sớ tâu về “ tăng giá nước, đầu tư công nghệ, định mức tiêu thụ nước theo từng đối tượng sử dụng, thu phí nước để xử lý môi trường, chống ngập Thành phố…”

Táo giao thông vận tai với vấn nạn đào đường, các hầm lô cốt giết chết xe buýt và cấm xe 3,4 bánh thô sơ lưu hành, nhập nhằng bài toán trợ cấp cho người không có hộ khẩu hành nghề xe 3,4 bánh thô sơ.

Táo Quân trong tín ngưỡng dân gian

Nhóm người Hoa Phúc Kiến, Triều Châu, Quãng Đông, Hải Nam và người Hẹ tại Việt Nam cũng đưa Táo Quân về trời bằng đồ hàng mã cúng ông Táo bao gồm : 3 mũ cánh chuồn, 3 đôi hài 3 con cá chép, theo “quan niệm” trần gian làm sao thì cõi âm như vậy. Riêng người Việt cúng ông Táo về trời với hương đăng trà quả và phóng sanh chim, cá, cá chép.

Anh Lê Văn An 42 tuổi hành nghề lái xe ôm tại P26, Q. Bình Thạnh cho biết ( tôi hành nghề xe ôm được 4 năm nay, hằng năm tôi cùng 2 đứa con trai xuống kênh Nhiêu Lộc Thị Nghè để bắt cá phóng sanh nhân ngày 23 tháng chạp, ông Táo về trời. Buổi trưa nước trên kênh rất ít, cạn dòng nên bắt được rất nhiều cá, đủ loại, số lượng lên đến vài chục ký lô gia đình có đồ ăn cả tháng không hết. Ngày nay người dân Thành phố họ phóng sanh rất nhiều, mong cầu hạnh phúc…)

Bàn thờ Táo Quân được đặt gần bếp rất trân trọng thường có các câu:

Định phước Táo Quân

Dòng chứ bên trái ghi: Hữu Đức Năng Tư Hỏa

Dòng chữ bên tay phải ghi: Vô Tư Khả Đạt Thiên

Táo quân nhất gia chi chủ

Ngũ tự chi thần

Tư hầu thiệt ư bắc đẩu

Sát thiện ác ư Đông trù chi nội

Giáng phước trừ tai

Khứ hung hóa kiết

An trấn âm dương bảo hộ gia trạch

Hà tai tất diệt hà phước tất tăng

Hữu cầu giai ứng, hữu cảnh tất thông

Đại bi, đại nguyên, đại thánh, đại từ

Cửu Thiên Đông trù Tư mạng, Táo phủ thần quân, Định quốc Hộ trạch đại thiên tôn.

Tục cúng Táo Quân về trời kết hợp việc phóng sanh chim cá nhân ngày 23 tháng chạp trong dân gian đã góp phần cứu sống hàng triệu , triệu sinh linh của muôn loài trong dịp trời đất giao mùa, năm hết tết đến.

Trong kinh nhân quả 3 đời có ghi

Một hôm, Tôn giả A Nan Đà ở trên hội Linh Sơn cùng với một ngàn hai trăm năm đại Tỳ kheo câu hội. Khi ấy A Nam Đà Tôn Giả, chắp tay đảnh lễ phật, nhiễu quan ba vòng, rồi quỳ xuống thưa thỉnh đức Bổn sư Thích Ca Mâu Ni Thế Tôn rằng: Bạch Thế Tôn! Đến thời mạt pháp tất cả chúng sinh ở cõi Nam Diêm Phù Đề, nhiều kẻ sinh niệm chẳng lành, không kính Tam Bảo, không trọng cha mẹ, không có tam cang. Năm giềng rối loạn, nghèo khó, thấp hèn, sáu căn chẳng đủ, trọn ngày sát sinh hại mạng cho đến nghèo sang không đồng nhau. Do nhân duyên quả báo gì khiến nên như thế ? Cúi xin Đức Thế Tôn từ bi, vì chúng con giải thích mọi sự việc. Phật bảo A Nan cùng các đại đệ tử : “Lành thay! Lành thay! Các ông hãy lắng nghe ! Ta sẽ vì các ông mà giải thích rành rẽ”. Tất cả nam nữ ở thế gian giàu sang hay nghèo hèn, chịu khổ vô cùng hoặc hưởng phước vô lượng đều do nhân duyên từ đời trước mà cảm quả báo. Cho nên tất cả chúng sinh, trước phải hiếu kính cha mẹ, kế đó phải tin trọng ngôi Tam Bảo, thứ ba nên bỏ giới sát mà phóng sinh và thứ tư cần ăn chay bố thí mới có thể gieo giống ruộng phước về sau. Phật liền nói bài kệ nhân quả rằng:

1.Giàu sang đều bởi mạng

Đời trước có tu nhân

Ai thọ trì kinh này

Đời đời hưởng phước lộc

Thiện nam, tín nữ nghe ta nói:

Suy nhớ kinh Nhân Quả ba đời

Nhân quả ba đời việc chẳng nhỏ,

Phật nói lời Phật chớ chê khinh

Đời nay làm quan do nhân gì ?

Kiếp trước vàng ròng thếp tượng phật

Đời nay hưởng phước bởi nhân xưa

Đai vàng, áo tía, cầu nơi Phật

Vàng trang nghiêm Phật, trang nghiêm mình

Làm đẹp Như Lai, đẹp từ thân

Đừng bảo làm quan là chuyện dễ

Không tu phước ấy đến từ đâu ?

2.Cưỡi ngựa , ngồi kiệu do nhân gì ?

Kiếp trước làm cầu, bồi đắp lộ.

3.Do nhân duyên gì mặc gấm vóc ?

Đời trước bố thí áo giúp tăng ni

…………………………………

…………………………………

17. ĐỜI NAY SỐNG LÂU DO NHÂN GÌ?

kIẾP TRƯỚC MUA VẬT PHÓNG SINH NHIỀU

Táo Quân về trời ngày 23 tháng chạp là hình ảnh đẹp về cái thiện, nhân dân khắp mọi nơi trên đất nước Việt Nam đều phóng sanh chim cá, tùy theo cách của mình về tục cúng Ông Táo. Nhưng hình ảnh ông Táo là hình ảnh của văn hóa tín ngưỡng dân gian truyền thống dân tộc. Trong đó có nguồn gốc từ triết lý của đạo Phật về sự sống của con người , mọi muôn loài đều sợ chết. Tục phóng sanh là một trong tam quy ngũ giới của người phật tử trước khi biết Phật pháp. Qui y Phật Pháp Tăng. Ngũ giới có 5 điều: “Không nói dối, không uống rượu, không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm.” Bạn , gia đình bạn và nhóm bạn hãy trân trọng ngọn lữa tình yêu , ngọn lữa cuả cuộc sống, ngọn lữa của bếp núc gia đình để duy trì hạnh phúc , sự thảnh thơi, vững trãi của cuộc sống con người trong xã hội. Đặc biệt là ngọn lữa của niềm tin vào Phật pháp, hành trang tư lương (tín hạnh nguyện).

Có 4 sự không báo cho người biết trước đó là : Già, bệnh, khổ , tóc bạc và chết. Bốn sự đó không hề thay đổi. Con người không thể làm khác được vì vô thường. Chỉ có sự buông xả, biết yêu thương, biết chia sẻ, từ bi, từ bỏ tham sân si, sống đời sống làm lành lánh dữ (tu phước , huệ) thân tâm trong sạch. Tất yếu mùa xuân và Tết sẽ tự đến trong tâm của mình…

Xuân trong lòng người…

Xuân Di Lăc …2010.

Nhà báo Hoàng Dũng Huệ

(CTV thường xuyên HLT)